Các lĩnh vực tranh tụng chính trong các vụ án kinh tế bao gồm các dịch vụ pháp lý nhằm đại diện và giải quyết tranh chấp phát sinh từ hoạt động kinh doanh, thương mại, tài chính, hoặc quản trị doanh nghiệp tại Việt Nam. Dựa trên quy định pháp luật hiện hành (Bộ luật Dân sự 2015, Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015, Luật Thương mại 2005, Luật Doanh nghiệp 2020, Luật Phá sản 2014), dưới đây là các lĩnh vực tranh tụng chính:

a. Tranh chấp hợp đồng kinh doanh và thương mại

• Loại tranh chấp:
  • Vi phạm hợp đồng mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ, vận chuyển, hoặc gia công.
  • Tranh chấp về nghĩa vụ thanh toán, giao hàng, chất lượng hàng hóa/dịch vụ, hoặc phạt hợp đồng.
  • Tranh chấp hợp đồng góp vốn, hợp đồng hợp tác kinh doanh, hoặc hợp đồng ủy quyền.
• Dịch vụ tranh tụng:
  • Phân tích hợp đồng và tài liệu liên quan để xác định vi phạm, căn cứ pháp lý theo Bộ luật Dân sự 2015 (Điều 407-429) và Luật Thương mại 2005 (Điều 292-318).
  • Thu thập chứng cứ, xây dựng luận cứ pháp lý để bảo vệ quyền lợi khách hàng.
  • Đại diện khách hàng tại tòa án kinh tế hoặc trọng tài thương mại (theo Luật Trọng tài Thương mại 2010).
• Ví dụ:
  • Tranh chấp giữa hai công ty về việc không giao hàng đúng hạn, dẫn đến yêu cầu bồi thường thiệt hại.
  • Tranh chấp về phân chia lợi nhuận trong hợp đồng hợp tác kinh doanh do vi phạm điều khoản hợp đồng.

b. Tranh chấp tài chính và ngân hàng

• Loại tranh chấp:
  • Tranh chấp hợp đồng tín dụng, hợp đồng vay vốn, hợp đồng bảo lãnh, hoặc hợp đồng cầm cố/thế chấp.
  • Tranh chấp liên quan đến xử lý nợ xấu, tịch thu tài sản thế chấp, hoặc tranh chấp lãi suất vay.
  • Tranh chấp về giao dịch chứng khoán, trái phiếu, hoặc quỹ đầu tư.
• Dịch vụ tranh tụng:
  • Đánh giá hợp đồng tài chính và các văn bản liên quan để xác định trách nhiệm pháp lý của các bên.
  • Hỗ trợ đàm phán hoặc hòa giải trước khi khởi kiện để giảm chi phí và thời gian.
  • Đại diện tại tòa án hoặc trọng tài để bảo vệ quyền lợi khách hàng, dựa trên Luật Các tổ chức tín dụng 2010 (sửa đổi 2017) và Luật Chứng khoán 2019.
• Ví dụ:
  • Tranh chấp giữa ngân hàng và doanh nghiệp về việc tịch thu tài sản thế chấp không đúng quy định.
  • Tranh chấp giữa nhà đầu tư và công ty chứng khoán về giao dịch trái phiếu sai quy định.

c. Tranh chấp nội bộ doanh nghiệp

• Loại tranh chấp:
  • Tranh chấp giữa cổ đông/thành viên góp vốn về phân chia lợi nhuận, quyền quản lý, hoặc chuyển nhượng cổ phần/vốn góp.
  • Tranh chấp liên quan đến quyết định của hội đồng quản trị, đại hội đồng cổ đông, hoặc vi phạm điều lệ công ty.
  • Tranh chấp về bổ nhiệm, bãi nhiệm ban lãnh đạo hoặc xung đột quyền kiểm soát doanh nghiệp.
• Dịch vụ tranh tụng:
  • Phân tích điều lệ công ty, hợp đồng góp vốn, và biên bản họp để xác định vi phạm, dựa trên Luật Doanh nghiệp 2020 (Điều 55-60).
  • Hỗ trợ thương lượng giữa các bên để đạt thỏa thuận trước khi khởi kiện.
  • Đại diện tại tòa án hoặc trọng tài để giải quyết tranh chấp, bảo vệ quyền lợi cổ đông/thành viên.
• Ví dụ:
  • Tranh chấp giữa cổ đông về việc không phân chia lợi nhuận đúng tỷ lệ cổ phần.
  • Tranh chấp về quyết định của hội đồng quản trị vi phạm quyền biểu quyết của cổ đông thiểu số.

d. Tranh chấp liên quan đến phá sản và giải thể

• Loại tranh chấp:
  • Tranh chấp giữa doanh nghiệp và chủ nợ trong quá trình yêu cầu mở thủ tục phá sản.
  • Tranh chấp về phân chia tài sản, thứ tự ưu tiên thanh toán khi doanh nghiệp phá sản hoặc giải thể.
  • Tranh chấp về trách nhiệm pháp lý của ban lãnh đạo hoặc thành viên góp vốn trong phá sản.
• Dịch vụ tranh tụng:
  • Tư vấn và hỗ trợ lập đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản theo Luật Phá sản 2014 (Điều 5-10).
  • Đại diện chủ nợ hoặc doanh nghiệp tại tòa án để bảo vệ quyền lợi trong quá trình phá sản.
  • Hỗ trợ xác định thứ tự ưu tiên thanh toán và phân chia tài sản theo Nghị định 22/2015/NĐ-CP.
• Ví dụ:
  • Tranh chấp giữa chủ nợ và doanh nghiệp phá sản về việc ưu tiên thanh toán nợ trái phiếu trước nợ ngân hàng.
  • Tranh chấp về trách nhiệm bồi thường của giám đốc công ty do quản lý yếu kém dẫn đến phá sản.

e. Tranh chấp liên quan đến sở hữu trí tuệ trong kinh doanh

• Loại tranh chấp:
  • Tranh chấp về vi phạm quyền sở hữu trí tuệ (nhãn hiệu, sáng chế, bản quyền, kiểu dáng công nghiệp) trong hoạt động kinh doanh.
  • Tranh chấp hợp đồng chuyển giao công nghệ, nhượng quyền thương mại, hoặc sử dụng trái phép tài sản trí tuệ.
• Dịch vụ tranh tụng:
  • Phân tích tài liệu sở hữu trí tuệ, hợp đồng, và chứng cứ vi phạm theo Luật Sở hữu trí tuệ 2005 (sửa đổi 2009, 2019).
  • Hỗ trợ yêu cầu xử lý vi phạm (gửi cảnh báo, yêu cầu ngừng vi phạm) trước khi khởi kiện.
  • Đại diện tại tòa án hoặc trọng tài để bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ và yêu cầu bồi thường thiệt hại.
• Ví dụ:
  • Tranh chấp giữa hai công ty về việc sử dụng nhãn hiệu tương tự gây nhầm lẫn trên thị trường.
  • Tranh chấp về vi phạm hợp đồng nhượng quyền thương mại do sử dụng logo trái phép.

Thủ tục tranh tụng các vụ án kinh tế tại Việt Nam là quá trình giải quyết tranh chấp kinh tế thông qua tòa án hoặc trọng tài, tuân thủ quy định của Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015, Bộ luật Dân sự 2015, Luật Thương mại 2005, và các văn bản pháp luật liên quan. Dưới đây là các bước chi tiết của thủ tục tranh tụng kinh tế tại tòa án, cùng với một số lưu ý khi lựa chọn trọng tài thương mại:

– Đánh giá tranh chấp và chuẩn bị hồ sơ khởi kiện

• Mục đích: Xác định căn cứ pháp lý, thu thập chứng cứ, và đánh giá khả năng thắng kiện.
• Các bước thực hiện:
  • Phân tích tranh chấp: Luật sư đánh giá hợp đồng, văn bản, và chứng cứ liên quan để xác định vi phạm (ví dụ: vi phạm hợp đồng mua bán hàng hóa, không thanh toán nợ, tranh chấp cổ đông).
  • Thu thập chứng cứ: Bao gồm hợp đồng, hóa đơn, biên bản giao nhận, thư từ trao đổi, biên bản họp, hoặc các tài liệu tài chính (theo Điều 97 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015).
  • Xác định thẩm quyền tòa án:
    • Tòa án nhân dân cấp tỉnh/thành phố có thẩm quyền giải quyết các vụ án kinh tế (Điều 37 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015).
    • Nếu có yếu tố nước ngoài, có thể thuộc thẩm quyền của Tòa án cấp cao hoặc tòa án nơi đặt trụ sở bị đơn.
  • Thương lượng trước kiện (khuyến khích): Luật sư hỗ trợ đàm phán hoặc gửi thư yêu cầu (demand letter) để giải quyết tranh chấp mà không cần khởi kiện, tiết kiệm thời gian và chi phí.
• Kết quả: Chuẩn bị bộ hồ sơ khởi kiện đầy đủ và xác định chiến lược tranh tụng.

–  Nộp đơn khởi kiện và thụ lý vụ án

• Mục đích: Chính thức khởi động quá trình tranh tụng tại tòa án.
• Các bước thực hiện:
  • Soạn đơn khởi kiện: Đơn khởi kiện cần bao gồm (theo Điều 189 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015):
    • Tên, địa chỉ của nguyên đơn, bị đơn, và người có quyền lợi liên quan.
    • Nội dung tranh chấp, yêu cầu khởi kiện (bồi thường thiệt hại, thực hiện nghĩa vụ hợp đồng, v.v.).
    • Căn cứ pháp lý (ví dụ: Điều 418 Bộ luật Dân sự 2015 về vi phạm hợp đồng).
    • Tài liệu, chứng cứ kèm theo.
  • Nộp đơn khởi kiện:
    • Nộp tại Tòa án nhân dân có thẩm quyền (thường là nơi bị đơn đặt trụ sở hoặc nơi thực hiện hợp đồng).
    • Kèm theo lệ phí tòa án (theo Nghị quyết 326/2016/UBTVQH14, từ 200.000 VND đến hàng trăm triệu tùy giá trị tranh chấp).
  • Thụ lý vụ án:
    • Tòa án xem xét đơn khởi kiện trong 5 ngày làm việc (Điều 191).
    • Nếu hồ sơ hợp lệ, tòa án ra thông báo thụ lý và yêu cầu nộp tạm ứng án phí (trừ trường hợp được miễn).
• Kết quả: Vụ án được tòa án thụ lý, bắt đầu giai đoạn tố tụng.

– Hòa giải và chuẩn bị xét xử

• Mục đích: Tạo cơ hội cho các bên thỏa thuận hoặc chuẩn bị đầy đủ cho phiên xét xử.
• Các bước thực hiện:
  • Hòa giải (Điều 205-207 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015):
    • Tòa án tổ chức phiên hòa giải giữa các bên, do thẩm phán chủ trì.
    • Nếu hòa giải thành công, tòa án lập biên bản hòa giải thành và vụ án kết thúc (trừ trường hợp các bên yêu cầu xét xử).
    • Nếu hòa giải không thành, vụ án chuyển sang xét xử.
  • Chuẩn bị xét xử:
    • Tòa án yêu cầu các bên bổ sung chứng cứ, tài liệu (Điều 208-216).
    • Luật sư chuẩn bị luận cứ, nhân chứng, và các tài liệu bổ sung để bảo vệ quyền lợi khách hàng.
    • Tòa án có thể tổ chức phiên họp kiểm tra việc giao nộp chứng cứ (Điều 210).
  • Thời hạn: Giai đoạn chuẩn bị xét xử kéo dài tối đa 2 tháng (hoặc 4 tháng với vụ án phức tạp).
• Kết quả: Vụ án sẵn sàng cho xét xử hoặc kết thúc nếu hòa giải thành công.

–  Xét xử sơ thẩm

• Mục đích: Tòa án xem xét chứng cứ, tranh luận, và ra phán quyết về tranh chấp.
• Các bước thực hiện:
  • Mở phiên tòa (Điều 227-247 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015):
    • Thẩm phán kiểm tra sự có mặt của các bên, công bố nội dung vụ án.
    • Các bên trình bày quan điểm, cung cấp chứng cứ, và tranh luận.
  • Vai trò của luật sư:
    • Đại diện khách hàng trình bày luận cứ, phản bác lập luận của bên đối lập.
    • Đưa ra câu hỏi cho nhân chứng, giám định viên (nếu có) để làm rõ sự việc.
  • Ra bản án/quyết định:
    • Tòa án nghị án và công bố bản án sơ thẩm, nêu rõ phán quyết (bồi thường thiệt hại, buộc thực hiện hợp đồng, hoặc bác yêu cầu khởi kiện).
    • Bản án có thể yêu cầu bồi thường thiệt hại (Điều 419 Bộ luật Dân sự 2015) hoặc áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời (Điều 114).
  • Thời hạn: Phiên xét xử sơ thẩm thường kéo dài từ vài ngày đến vài tuần, tùy thuộc vào tính phức tạp.
• Kết quả: Bản án sơ thẩm được ban hành, các bên có quyền kháng cáo trong 15 ngày kể từ ngày tuyên án (Điều 272).

– Kháng cáo và xét xử phúc thẩm (nếu có)

• Mục đích: Xem xét lại bản án sơ thẩm nếu một bên không đồng ý với phán quyết.
• Các bước thực hiện:
  • Nộp đơn kháng cáo:
    • Các bên nộp đơn kháng cáo tại tòa án sơ thẩm hoặc tòa án cấp cao trong 15 ngày (Điều 273).
    • Đơn kháng cáo cần nêu rõ phần bản án không đồng ý và yêu cầu sửa đổi.
  • Xét xử phúc thẩm (Điều 298-319):
    • Tòa án cấp cao xem xét lại chứng cứ, tranh luận, và bản án sơ thẩm.
    • Luật sư đại diện khách hàng trình bày luận cứ mới (nếu có) để bảo vệ quyền lợi.
  • Ra bản án phúc thẩm:
    • Bản án phúc thẩm có hiệu lực thi hành ngay (Điều 319).
    • Nếu phát hiện sai sót nghiêm trọng, bản án có thể bị hủy để xét xử lại.
  • Thời hạn: Giai đoạn phúc thẩm kéo dài tối đa 3 tháng kể từ ngày thụ lý (Điều 283).
• Kết quả: Bản án phúc thẩm là phán quyết cuối cùng, trừ trường hợp có căn cứ yêu cầu giám đốc thẩm hoặc tái thẩm (Điều 324).

– Thi hành án

• Mục đích: Đảm bảo bản án được thực hiện, quyền lợi của bên thắng kiện được bảo vệ.
• Các bước thực hiện:
  • Yêu cầu thi hành án:
    • Bên thắng kiện nộp đơn yêu cầu thi hành án tại cơ quan thi hành án dân sự trong 5 năm kể từ ngày bản án có hiệu lực (Điều 30 Luật Thi hành án Dân sự 2008, sửa đổi 2014).
    • Cung cấp thông tin về tài sản, tài khoản của bên phải thi hành án để hỗ trợ cưỡng chế.
  • Cưỡng chế thi hành án (nếu cần):
    • Cơ quan thi hành án áp dụng biện pháp phong tỏa tài khoản, kê biên tài sản, hoặc cưỡng chế giao tài sản (Điều 71-75 Luật Thi hành án Dân sự).
    • Luật sư hỗ trợ giám sát quá trình thi hành án, đảm bảo quyền lợi khách hàng.
• Kết quả: Quyền lợi của bên thắng kiện được thực hiện (bồi thường thiệt hại, giao tài sản, hoặc thực hiện nghĩa vụ hợp đồng).

Lựa chọn thay thế: Tranh tụng tại trọng tài thương mại

• Khi nào áp dụng:
  • Các bên có thỏa thuận trọng tài trong hợp đồng (Điều 5 Luật Trọng tài Thương mại 2010).
  • Phù hợp với tranh chấp kinh tế phức tạp, cần bảo mật hoặc có yếu tố nước ngoài.
• Thủ tục trọng tài:
  • Nộp đơn yêu cầu trọng tài tại trung tâm trọng tài (ví dụ: VIAC – Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam).
  • Các bên chọn trọng tài viên, trình bày chứng cứ, và tham gia phiên giải quyết tranh chấp.
  • Phán quyết trọng tài có giá trị chung thẩm, chỉ có thể yêu cầu hủy trong các trường hợp đặc biệt (Điều 68-69 Luật Trọng tài Thương mại).
• Lợi ích:
  • Bảo mật, nhanh chóng (thường 3-6 tháng), và linh hoạt hơn tòa án.
  • Phán quyết trọng tài được công nhận quốc tế theo Công ước New York 1958 (nếu có yếu tố nước ngoài).
• Hạn chế: Chi phí cao hơn (phí trọng tài, thù lao trọng tài viên).