Theo thống kê của Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao, trong giai đoạn 2022–2024, Việt Nam ghi nhận trung bình hơn 95.000 người bị khởi tố hình sự mỗi năm, trong đó khoảng 20% bị khởi tố sai căn cứ hoặc được đình chỉ điều tra sau đó.
Dự báo đến 2025–2030, tỷ lệ này có thể giảm còn 10–12% nhờ quy trình tố tụng được chuẩn hóa và sự tham gia sớm của luật sư bảo vệ bị can.
👉 Nếu bạn hoặc người thân vừa nhận quyết định khởi tố bị can, hãy gọi ngay 1900 7495 để được Luật sư Hình sự Thiên Mã tư vấn miễn phí bước đầu, giúp bảo vệ quyền lợi hợp pháp ngay từ giai đoạn đầu tiên.
1. Khởi tố bị can là gì?
Khởi tố bị can là giai đoạn tiếp theo sau khi vụ án hình sự được khởi tố, nhằm xác định người cụ thể thực hiện hành vi phạm tội.
Theo Điều 179 Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015, bị can là:
“Người đã bị khởi tố về hình sự, có đủ căn cứ xác định họ đã thực hiện hành vi phạm tội.”
Khi bị khởi tố bị can, người đó chính thức trở thành đối tượng điều tra, có thể bị áp dụng biện pháp ngăn chặn (như tạm giữ, tạm giam, cấm đi khỏi nơi cư trú…) và được hưởng quyền có luật sư bào chữa.
Khởi tố vụ án hình sự là gì? Quy trình, căn cứ và quyền của người bị khởi tố
2. Căn cứ khởi tố bị can theo Điều 179 BLTTHS
Cơ quan điều tra chỉ được ra quyết định khởi tố bị can khi có đầy đủ ba căn cứ pháp lý sau:
- Có đủ chứng cứ chứng minh hành vi phạm tội: Ví dụ, lời khai nhân chứng, biên bản thu giữ tang vật, kết luận giám định…
- Có đủ căn cứ xác định người thực hiện hành vi phạm tội: Nhận dạng, dấu vết, camera, dữ liệu điện tử, lời khai trùng khớp…
- Có đủ yếu tố cấu thành tội phạm: Hành vi, hậu quả, lỗi, mối quan hệ nhân quả phải được chứng minh rõ ràng.
📌 Nếu thiếu một trong các yếu tố trên mà vẫn ra quyết định khởi tố bị can thì đó là hành vi khởi tố trái pháp luật, người bị khởi tố có quyền khiếu nại và yêu cầu đình chỉ vụ án.
⚖️ Nếu bạn đang có người thân hoặc bạn bè bị triệu tập hoặc công an gửi giấy triệu tập, hãy đặt lịch tư vấn ngay qua form hoặc gọi 1900 7495 để được Luật sư Hình sự Luật Thiên Mã hướng dẫn cách xử lý và bảo vệ an toàn pháp lý.
3. Trình tự, quy trình khởi tố bị can
3.1. Bước 1 – Ra quyết định khởi tố bị can
Sau khi thu thập đủ chứng cứ, Cơ quan điều tra (CQĐT) ra quyết định khởi tố bị can, trong đó phải nêu rõ:
- Thông tin cá nhân của bị can;
- Tội danh bị khởi tố;
- Thời gian, địa điểm, hành vi phạm tội;
- Căn cứ pháp lý để khởi tố.
3.2. Bước 2 – Viện kiểm sát phê chuẩn
Trong vòng 3 ngày kể từ khi CQĐT ra quyết định, Viện kiểm sát (VKS) phải xem xét:
- Nếu thấy đủ căn cứ → Phê chuẩn khởi tố bị can.
- Nếu chưa đủ căn cứ → Yêu cầu hủy bỏ hoặc bổ sung chứng cứ.
Bị khởi tố có được đi làm không? 8 Quyền và 2 nghĩa vụ của bị can khi bị khởi tố
3.3. Bước 3 – Thông báo và tống đạt quyết định
Sau khi được phê chuẩn, CQĐT phải:
- Tống đạt quyết định khởi tố bị can cho người bị khởi tố và luật sư;
- Giải thích rõ quyền và nghĩa vụ của bị can;
- Thông báo cho VKS và cơ quan quản lý tạm giam (nếu có).
3.4. Bước 4 – Ghi lời khai, áp dụng biện pháp ngăn chặn
CQĐT tiến hành:
- Lấy lời khai có luật sư chứng kiến;
- Quyết định bắt tạm giam hoặc cấm đi khỏi nơi cư trú (nếu cần thiết).
💬 Luật sư Hình sự Nguyễn Văn Minh (Công ty Luật Thiên Mã) chia sẻ: “Chỉ cần sai một bước trong quy trình khởi tố bị can, toàn bộ quyết định có thể bị tuyên vô hiệu. Luật sư có thể giúp thân chủ khiếu nại hoặc yêu cầu hủy bỏ khởi tố sai căn cứ.”
4. Thời hạn phê chuẩn khởi tố bị can
Theo Điều 179 khoản 2 BLTTHS 2015,
- Trong vòng 3 ngày kể từ khi nhận được quyết định khởi tố bị can, Viện kiểm sát phải ra quyết định phê chuẩn hoặc không phê chuẩn.
- Trong trường hợp cần xác minh thêm, thời hạn có thể gia hạn tối đa 3 ngày.
- Nếu Viện kiểm sát không phê chuẩn trong thời hạn, quyết định khởi tố mất hiệu lực pháp lý.
📞 Luật sư có thể giúp bạn giám sát thời hạn phê chuẩn, bảo đảm cơ quan tiến hành tố tụng không kéo dài hoặc áp dụng trái luật.
08 Căn cứ không khởi tố vụ án hình sự theo Bộ luật Tố tụng Hình sự
5. Khởi tố vụ án và khởi tố bị can khác nhau thế nào?
| Tiêu chí | Khởi tố vụ án hình sự | Khởi tố bị can |
|---|---|---|
| Mục đích | Xác định có tội phạm xảy ra hay không | Xác định ai thực hiện hành vi phạm tội |
| Cơ quan ra quyết định | Cơ quan điều tra, VKS hoặc Tòa án | Chỉ có Cơ quan điều tra |
| Đối tượng tác động | Hành vi phạm tội | Cá nhân cụ thể |
| Kết quả pháp lý | Mở đầu giai đoạn điều tra | Người bị khởi tố trở thành bị can |
| Luật sư tham gia | Có thể ngay từ giai đoạn đầu | Bắt buộc có quyền bào chữa |
👉 Nếu vụ án đã khởi tố mà bạn được triệu tập lấy lời khai, rất có thể bạn sẽ sớm bị khởi tố bị can. Hãy mời luật sư tham gia ngay để tránh rủi ro pháp lý.
6. Quyền của người bị khởi tố bị can
Khi bị khởi tố, bị can có các quyền theo Điều 60 BLTTHS, bao gồm:
- Được thông báo rõ lý do bị khởi tố;
- Được đọc, sao chụp tài liệu trong hồ sơ liên quan đến việc buộc tội, gỡ tội;
- Được trình bày ý kiến, đưa ra chứng cứ, yêu cầu;
- Được mời luật sư bào chữa hoặc yêu cầu chỉ định luật sư;
- Được khiếu nại quyết định khởi tố, tạm giam hoặc kết luận điều tra;
- Được giữ im lặng khi chưa có luật sư bên cạnh;
- Được đối xử nhân đạo, không bị ép cung, nhục hình.
⚖️ Nếu bạn đang có người thân hoặc bạn bè bị triệu tập hoặc công an gửi giấy triệu tập, hãy đặt lịch tư vấn ngay qua form hoặc gọi 1900 7495 để được Luật sư Hình sự Luật Thiên Mã hướng dẫn cách xử lý và bảo vệ an toàn pháp lý.
7. Khi nào được khởi tố bổ sung bị can?
Khi trong quá trình điều tra phát hiện người khác cùng thực hiện hành vi phạm tội, hoặc bị can có hành vi phạm tội khác, CQĐT có thể:
- Ra quyết định khởi tố bổ sung bị can;
- Hoặc khởi tố vụ án bổ sung đối với hành vi mới.
- Việc khởi tố bổ sung phải được VKS phê chuẩn trong 3 ngày, tương tự quy trình khởi tố lần đầu.
💬 Luật sư có thể giúp người bị khởi tố phân tích hồ sơ, xác định hành vi nào thuộc vụ án cũ, hành vi nào bị khởi tố bổ sung — từ đó có hướng khiếu nại, tách vụ án hoặc xin miễn TNHS.
8. Hậu quả pháp lý khi bị khởi tố bị can
Khi có quyết định khởi tố bị can, người đó:
- Mất quyền tự do tạm thời (nếu bị áp dụng biện pháp ngăn chặn);
- Có tiền án tiền sự nếu sau này bị kết tội;
- Gặp khó khăn khi xuất cảnh, vay vốn, xin việc, ký hợp đồng;
- Gia đình, doanh nghiệp bị ảnh hưởng uy tín nghiêm trọng.
- Do đó, việc mời luật sư ngay từ khi bị khởi tố là cách duy nhất để:
- Hạn chế việc tạm giam không cần thiết;
- Xin thay đổi biện pháp ngăn chặn (cấm đi khỏi nơi cư trú, bảo lĩnh…);
- Chuẩn bị chứng cứ, hướng bào chữa và xin miễn truy cứu.
9. Vai trò của Luật sư trong giai đoạn khởi tố bị can
Luật sư hình sự không chỉ là người bào chữa mà còn là người bảo vệ quyền con người trong tố tụng.
Luật sư hình sự có thể:
- Kiểm tra căn cứ khởi tố xem có đủ yếu tố pháp lý hay không;
- Soạn đơn khiếu nại, kiến nghị đình chỉ khởi tố sai căn cứ;
- Đề nghị thay đổi biện pháp ngăn chặn để tránh bị tạm giam;
- Tham dự lấy lời khai, hỏi cung, đảm bảo không bị ép cung;
- Tư vấn cách khai báo hợp lý, tránh tự buộc tội;
- Bảo vệ quyền lợi của bị can suốt quá trình điều tra, truy tố và xét xử.
⚖️ Nếu bạn đang có người thân hoặc bạn bè bị triệu tập hoặc công an gửi giấy triệu tập, hãy đặt lịch tư vấn ngay qua form hoặc gọi 1900 7495 để được Luật sư Hình sự Luật Thiên Mã hướng dẫn cách xử lý và bảo vệ an toàn pháp lý.
10. Kết luận – Lời khuyên từ Luật sư Hình sự Thiên Mã
Khởi tố bị can là bước ngoặt quan trọng nhất trong một vụ án hình sự. Một khi đã bị khởi tố, mọi lời khai, chứng cứ và hành vi của bạn đều ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả vụ án.
⚖️ Luật sư Luật Thiên Mã khuyến nghị: “Hãy chủ động tìm đến luật sư ngay khi có dấu hiệu bị khởi tố hoặc bị triệu tập làm việc với công an. Giai đoạn này là thời điểm vàng để bảo vệ quyền lợi, giảm nhẹ hoặc đình chỉ vụ án.”
📞 Hotline tư vấn khẩn cấp: 1900 7495 🎯 Luật sư Hình sự Luật Thiên Mã – Bảo vệ thân chủ bằng chuyên môn, pháp lý và đạo đức nghề nghiệp.
