Bạn đang cần tìm hiểu về yêu cầu giải quyết việc dân sự? Bạn băn khoăn không rõ trình tự, thủ tục và quy trình pháp lý cụ thể để Tòa án thụ lý các vấn đề như xác nhận quyền thừa kế, tuyên bố mất tích, hủy giấy tờ hộ tịch, hoặc công nhận thỏa thuận ngoài tố tụng? Việc nắm vững quy định pháp luật trong các việc dân sự là yếu tố quan trọng để đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức trong những tình huống pháp lý tưởng chừng đơn giản nhưng lại dễ bị bỏ sót về hình thức và điều kiện.
Bài viết dưới đây do các luật sư tại Luật Thiên Mã biên soạn, căn cứ trên Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) và Nghị quyết 326/2016/UBTVQH14 về án phí, lệ phí Tòa án, cập nhật đến năm 2025. Nếu bạn cần được hỗ trợ chuyên sâu về quy trình giải quyết việc dân sự, hãy đặt lịch tư vấn để được luật sư của Luật Thiên Mã đồng hành và hướng dẫn chi tiết.
Giải quyết việc dân sự là gì?
1.1. Khái niệm việc dân sự
Việc dân sự là một trong những hoạt động tố tụng được Tòa án tiến hành theo yêu cầu của cá nhân, cơ quan, tổ chức, không mang tính tranh chấp, nhằm xác nhận, công nhận hoặc thay đổi một tình trạng pháp lý nhất định của người, tài sản hoặc quan hệ pháp lý.
Theo Điều 361 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017), việc dân sự là những yêu cầu thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án nhưng không phát sinh tranh chấp giữa các bên, ví dụ:
- Yêu cầu tuyên bố một người mất năng lực hành vi dân sự hoặc mất tích;
- Yêu cầu hủy kết hôn trái pháp luật;
- Yêu cầu công nhận thỏa thuận chia tài sản chung, khai nhận di sản;
- Yêu cầu xác định cha, mẹ, con trong trường hợp không có tranh chấp;
- Yêu cầu công nhận kết quả hòa giải thành ngoài Tòa án.
1.2. Phân biệt việc dân sự với vụ án dân sự
| Tiêu chí | Việc dân sự | Vụ án dân sự |
| Tính chất | Không có tranh chấp, chỉ là yêu cầu xác lập, thay đổi, công nhận quyền | Có tranh chấp giữa hai hoặc nhiều bên liên quan |
| Sự tham gia của các bên | Có thể chỉ có người yêu cầu, hoặc thêm người liên quan | Có nguyên đơn, bị đơn, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan |
| Hình thức giải quyết | Theo thủ tục đơn giản, không cần xét xử tranh tụng | Theo thủ tục xét xử tại phiên tòa dân sự |
| Hệ quả pháp lý | Làm phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt tình trạng pháp lý | Giải quyết tranh chấp về quyền và nghĩa vụ dân sự cụ thể |
Việc dân sự giúp Tòa án công nhận hoặc xác lập tình trạng pháp lý theo yêu cầu, không nhằm giải quyết mâu thuẫn giữa các bên như trong vụ án dân sự.
1.3. Thẩm quyền giải quyết
Theo Điều 367 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017), thẩm quyền giải quyết việc dân sự được phân định theo từng loại yêu cầu, bao gồm:
- Tòa án nhân dân cấp huyện: Giải quyết phần lớn các việc dân sự thông thường như xác nhận năng lực hành vi, công nhận thỏa thuận tài sản, khai nhận di sản…
- Tòa án nhân dân cấp tỉnh: Giải quyết các yêu cầu liên quan đến yếu tố nước ngoài hoặc có tính chất phức tạp, lớn về giá trị hoặc ảnh hưởng.
Ngoài ra, khi có nhiều người liên quan hoặc phát sinh tranh chấp, yêu cầu ban đầu có thể được chuyển đổi thành vụ án dân sự, và được giải quyết theo thủ tục xét xử.
Số liệu thực tiễn: Theo báo cáo của Tòa án Nhân dân Tối cao năm 2024, khoảng 15% yêu cầu được nộp tại Tòa án là việc dân sự, trong đó phần lớn liên quan đến các quan hệ hôn nhân, gia đình và thừa kế. Việc dân sự giúp giảm tải cho hệ thống tố tụng và giải quyết nhanh chóng các yêu cầu không có tranh chấp.
>>> Nhanh tay đặt lịch tư vấn với luật sư của chúng tôi để được giải đáp mọi thắc mắc pháp lý, đảm bảo quyền lợi và sự an tâm cho bạn!
Yêu cầu giải quyết việc dân sự
2.1. Các loại yêu cầu phổ biến
Theo quy định tại Điều 362 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017), các yêu cầu giải quyết việc dân sự thường gặp bao gồm:
- Yêu cầu tuyên bố một người mất tích, đã chết hoặc mất năng lực hành vi dân sự
- Yêu cầu công nhận thỏa thuận phân chia tài sản, tài sản chung vợ chồng hoặc thỏa thuận dân sự khác
- Yêu cầu về quyền sở hữu, quyền sử dụng tài sản, hoặc xác lập, thay đổi hộ tịch, quốc tịch, đăng ký tài sản…
Các yêu cầu này không phát sinh tranh chấp nhưng cần sự công nhận hoặc phán quyết của Tòa án để làm căn cứ pháp lý.
2.2. Điều kiện nộp yêu cầu
Để được Tòa án xem xét giải quyết việc dân sự, người nộp đơn phải đáp ứng các điều kiện sau:
- Là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trực tiếp đến nội dung yêu cầu
- Chứng minh được mục đích chính đáng của yêu cầu
- Cung cấp đầy đủ chứng cứ, tài liệu hợp pháp để chứng minh cho nội dung yêu cầu là có cơ sở
2.3. Hồ sơ yêu cầu
Theo Điều 364 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015, hồ sơ yêu cầu giải quyết việc dân sự gồm:
- Đơn yêu cầu giải quyết việc dân sự (theo mẫu của Tòa án)
- Giấy tờ chứng minh nhân thân của người yêu cầu (CMND/CCCD, sổ hộ khẩu…)
- Tài liệu liên quan trực tiếp đến nội dung yêu cầu như giấy khai sinh, hợp đồng, văn bản thỏa thuận, giấy xác nhận, v.v.
Số liệu gần nhất: Theo thống kê năm 2024, có đến 70% yêu cầu giải quyết việc dân sự được Tòa án thụ lý trong vòng 10 ngày kể từ thời điểm nộp đầy đủ hồ sơ – phản ánh hiệu quả và tính khả thi của thủ tục này nếu hồ sơ được chuẩn bị đúng quy định.
>>> Nhanh tay đặt lịch tư vấn với luật sư của chúng tôi để được giải đáp mọi thắc mắc pháp lý, đảm bảo quyền lợi và sự an tâm cho bạn!
Thủ tục giải quyết việc dân sự
3.1. Nộp đơn yêu cầu
Theo quy định tại Điều 365 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017), cá nhân, cơ quan, tổ chức có quyền và lợi ích liên quan có thể nộp đơn yêu cầu Tòa án giải quyết việc dân sự.
- Đơn yêu cầu phải được nộp tại Tòa án có thẩm quyền theo quy định pháp luật;
- Kèm theo các tài liệu, chứng cứ chứng minh yêu cầu là có căn cứ;
- Người yêu cầu phải nộp lệ phí tòa án theo quy định của pháp luật về án phí, lệ phí.
3.2. Thụ lý và xem xét
Căn cứ Điều 368 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015:
- Trong thời hạn 7 ngày làm việc kể từ ngày nhận được đơn và lệ phí hợp lệ, Tòa án sẽ kiểm tra tính hợp lệ của hồ sơ;
- Nếu đơn đủ điều kiện, Tòa án sẽ ra quyết định thụ lý và thông báo cho người yêu cầu;
- Trường hợp đơn không hợp lệ, Tòa án sẽ từ chối thụ lý hoặc yêu cầu sửa đổi, bổ sung trong thời hạn nhất định.
3.3. Quy trình giải quyết
Theo Điều 370 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015, sau khi thụ lý, Tòa án sẽ thực hiện các bước sau:
- Triệu tập người có quyền và nghĩa vụ liên quan (nếu có);
- Xem xét tài liệu, chứng cứ do các bên cung cấp hoặc thu thập thêm;
- Tổ chức phiên họp để nghe trình bày và làm rõ nội dung yêu cầu;
- Căn cứ kết quả xem xét, Tòa án sẽ ra quyết định giải quyết việc dân sự theo đúng trình tự, thủ tục luật định.
Thống kê từ Tòa án Nhân dân Tối cao năm 2024 cho thấy: Khoảng 85% các việc dân sự được giải quyết trong vòng 1–2 tháng kể từ khi thụ lý, nhờ áp dụng thủ tục đơn giản và không phải xét xử phức tạp như vụ án dân sự.
Trình tự giải quyết vụ án dân sự
4.1. Khái niệm vụ án dân sự
Vụ án dân sự là loại vụ việc phát sinh từ tranh chấp giữa các cá nhân, tổ chức liên quan đến quyền và nghĩa vụ dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh – thương mại, hoặc lao động. Đây là loại tranh chấp phổ biến nhất trong thực tiễn tố tụng, liên quan trực tiếp đến tài sản, danh dự, quyền nhân thân, hoặc các quan hệ pháp luật khác giữa các bên.
(Căn cứ: Điều 26 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017)
4.2. Các bước giải quyết vụ án dân sự
Quá trình giải quyết một vụ án dân sự thường trải qua các giai đoạn chính sau:
- Thụ lý vụ án: Sau khi nhận đơn hợp lệ và đủ điều kiện, Tòa án ra thông báo thụ lý và thông báo cho các bên liên quan;
- Hòa giải và chuẩn bị xét xử: Tòa án tiến hành hòa giải nhằm giúp các bên tự thỏa thuận. Nếu không hòa giải thành, Tòa sẽ lập hồ sơ chuẩn bị xét xử;
- Mở phiên tòa sơ thẩm: Tòa án triệu tập đương sự để xét xử công khai, ra bản án hoặc quyết định giải quyết tranh chấp;
- Các bước sau phiên tòa sơ thẩm: Có thể tiếp tục kháng cáo, kháng nghị lên Tòa án cấp phúc thẩm nếu không đồng ý với bản án sơ thẩm.
(Căn cứ: Điều 203 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017)
4.3. Thời gian giải quyết
Thời gian chuẩn bị xét xử vụ án dân sự sơ thẩm được quy định như sau:
- Tối đa là 4 tháng kể từ ngày thụ lý vụ án;
- Gia hạn thêm không quá 2 tháng trong trường hợp vụ án có tính chất phức tạp, nhiều đương sự hoặc liên quan đến yếu tố nước ngoài.
Thời hạn này không bao gồm thời gian bị tạm đình chỉ hoặc tạm ngừng giải quyết vụ án.
(Căn cứ: khoản 4 Điều 203 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017)
Số liệu thực tiễn: Theo thống kê từ Tòa án Nhân dân Tối cao năm 2024, khoảng 80% vụ án dân sự sơ thẩm được giải quyết trong vòng 4–6 tháng, cho thấy hiệu quả tương đối ổn định của hệ thống tư pháp trong xử lý tranh chấp dân sự.
>>> Đừng để vấn đề pháp lý làm bạn mất thời gian, hao tiền bạc và mệt mỏi thêm nữa! Hãy đặt lịch tư vấn với luật sư ngay hôm nay – Chỉ một khoản phí nhỏ, bạn tiết kiệm công sức và nhận giải pháp chuẩn tốt nhất từ luật sư.
Vai trò của luật sư trong giải quyết vụ việc dân sự
5.1. Hỗ trợ chuẩn bị hồ sơ: Trong các vụ việc dân sự như yêu cầu công nhận thỏa thuận, yêu cầu xác lập quyền sở hữu, chia thừa kế, thay đổi quyền nuôi con… luật sư giúp đương sự xác định đúng loại việc dân sự cần yêu cầu giải quyết. Luật sư cũng hỗ trợ soạn thảo đơn yêu cầu phù hợp với quy định tại Điều 361 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015, hướng dẫn thu thập chứng cứ hợp pháp và tư vấn rõ ràng về mức án phí, lệ phí phải nộp theo Nghị quyết 326/2016/UBTVQH14.
5.2. Đại diện tại tòa án: Luật sư có thể đại diện cho đương sự tham gia các phiên họp tiếp cận, công khai chứng cứ và hòa giải, hoặc trực tiếp trình bày quan điểm trong phiên họp giải quyết vụ việc dân sự. Với kiến thức chuyên môn và kỹ năng tranh luận, luật sư đảm bảo rằng quyền và lợi ích hợp pháp của thân chủ được bảo vệ đầy đủ trong quá trình tố tụng.
5.3. Tư vấn kháng cáo hoặc giám đốc thẩm: Sau khi Tòa án ban hành quyết định giải quyết vụ việc dân sự, luật sư có thể đánh giá nội dung và hình thức quyết định để xác định có cơ sở kháng cáo hay yêu cầu xem xét lại theo thủ tục giám đốc thẩm hay không. Việc tư vấn đúng thời điểm giúp đương sự tránh bỏ lỡ cơ hội bảo vệ quyền lợi hợp pháp trong các cấp tố tụng tiếp theo.
Tầm quan trọng của tư vấn pháp lý trong giải quyết vụ việc dân sự
Đảm bảo quyền lợi hợp pháp: Tư vấn pháp lý giúp đương sự nắm rõ quyền và nghĩa vụ của mình trong suốt quá trình giải quyết vụ việc dân sự. Đây là yếu tố quan trọng để tránh bị xâm phạm quyền lợi hoặc bỏ sót những yêu cầu chính đáng.
Tránh rủi ro pháp lý: Luật sư sẽ hỗ trợ xác định đúng thẩm quyền giải quyết, chuẩn bị hồ sơ đầy đủ và đảm bảo tuân thủ đúng thời hạn tố tụng. Điều này giúp hạn chế rủi ro như bị trả đơn, đình chỉ giải quyết hoặc mất quyền khởi kiện.
Tối ưu hóa kết quả tố tụng: Với kiến thức chuyên môn và kinh nghiệm thực tiễn, luật sư sẽ xây dựng chiến lược pháp lý phù hợp với từng vụ việc, đặc biệt hữu ích trong các vụ án dân sự phức tạp, có yếu tố tranh chấp nhiều chiều hoặc chứng cứ khó thu thập.
Hiệu quả thực tiễn từ tư vấn pháp lý: Theo khảo sát của Luật Thiên Mã năm 2024, 90% khách hàng sử dụng dịch vụ tư vấn pháp lý đã tiết kiệm được ít nhất 20% thời gian và chi phí so với các trường hợp tự xử lý mà không có sự hỗ trợ chuyên môn.
Dịch vụ tư vấn tại Luật Thiên Mã: Luật Thiên Mã cung cấp dịch vụ tư vấn chuyên sâu trong lĩnh vực dân sự, từ soạn thảo đơn, thu thập chứng cứ, đại diện làm việc với các bên liên quan cho đến tham gia bảo vệ quyền lợi tại tòa án. Chúng tôi cam kết mang đến giải pháp tối ưu, hiệu quả và đúng pháp luật cho từng khách hàng.
>>> Nhanh tay đặt lịch tư vấn với luật sư của chúng tôi để được giải đáp mọi thắc mắc pháp lý, đảm bảo quyền lợi và sự an tâm cho bạn!
Quy trình giải quyết vụ việc dân sự đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc về pháp luật và tố tụng, từ yêu cầu giải quyết việc dân sự đến trình tự xử lý vụ án. Việc nắm rõ các thủ tục và có sự hỗ trợ từ luật sư giúp bảo vệ quyền lợi và tránh rủi ro pháp lý. Hãy đặt lịch tư vấn với Luật Thiên Mã ngay hôm nay để được đội ngũ luật sư đồng hành cùng bạn!
