Theo thống kê của cơ quan tố tụng, giai đoạn 2022–2024, số vụ liên quan vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng tăng trung bình 35–40%/năm, đứng đầu trong nhóm tội phạm về kinh tế.
Lĩnh vực xảy ra nhiều nhất: y tế – công nghệ – xây dựng – giáo dục – đầu tư công. Tổng thiệt hại ước tính hơn 18.000 tỷ đồng trên toàn quốc.

Dự báo 2025–2030, khi Việt Nam đẩy mạnh mua sắm công qua mạng và siết chặt minh bạch, nhóm tội danh theo Điều 222 BLHS sẽ tiếp tục tăng mạnh, nhất là với các dự án sử dụng ngân sách hoặc ODA.

Nếu đơn vị bạn đang bị thanh tra – kiểm tra đấu thầu, có dấu hiệu sai phạm hoặc đang bị xem xét về tội vi phạm quy định về đấu thầu, hãy gọi ngay 0977.523.155 (Luật Thiên Mã) để được luật sư phân tích hồ sơ và định hướng chiến lược giảm nhẹ trách nhiệm hình sự.

1. Tội vi phạm quy định về đấu thầu là gì?

Tội vi phạm quy định về đấu thầu (Điều 222 Bộ luật Hình sự 2015 – sửa đổi 2017) là hành vi:

• Can thiệp trái pháp luật vào hoạt động đấu thầu;
• Dàn xếp, thông đồng để một bên thắng thầu;
• Cố ý loại bỏ nhà thầu hợp lệ;
• Chỉ định thầu trái quy định;
• Làm sai lệch hồ sơ, kết quả đấu thầu;
• Gây thiệt hại cho Nhà nước, doanh nghiệp hoặc tổ chức khác.

Nhận định của luật sư Luật Thiên Mã: “Tội vi phạm về đấu thầu là một trong các tội dễ bị xử lý hình sự nhất khi xảy ra thất thoát tài sản Nhà nước, đặc biệt trong các gói thầu y tế và hạ tầng.”

2. Khung hình phạt Điều 222 BLHS – Tội vi phạm các quy định về đấu thầu

Khoản 1 Điều 222 BLHS

Phạt:

• Phạt tiền 100 – 300 triệu, hoặc
• Phạt tù 01 – 05 năm
• Khi gây thiệt hại từ 100 – dưới 300 triệu đồng, hoặc gây hậu quả nghiêm trọng khác.

Khoản 2 Điều 222 BLHS

Phạt tù 03 – 12 năm nếu:

• Thiệt hại từ 300 – dưới 1 tỷ đồng;
• Có tổ chức;
• Lợi dụng chức vụ, quyền hạn;
• Dùng thủ đoạn tinh vi.

Khoản 3 Điều 222 BLHS – Từ khóa chính “gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng”

Phạt tù 10 – 20 năm khi:

• Thiệt hại từ 1 tỷ đồng trở lên;
• Gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng cho Nhà nước.

Hình phạt bổ sung

• Cấm đảm nhiệm chức vụ 01 – 05 năm.
• Phạt tiền 20 – 100 triệu đồng.

3. Các hành vi bị xử lý hình sự trong tội vi phạm về đấu thầu

3.1. Thông thầu – dàn xếp kết quả

• Nhà thầu “gửi giá”
• Doanh nghiệp móc nối cán bộ để loại đối thủ
• Thông đồng nộp hồ sơ giá gần giống nhau

3.2. Chỉ định thầu trái pháp luật

• Không thuộc trường hợp được chỉ định thầu
• Lợi dụng khẩn cấp để qua mặt quy định

3.3. Sửa đổi – làm sai lệch hồ sơ mời thầu

• Thay đổi tiêu chí để hướng lợi cho một nhà thầu
• Ghi sai thông số kỹ thuật để loại đối thủ

3.4. Hợp thức hóa hồ sơ năng lực

• Làm giả năng lực;
• Mượn hồ sơ năng lực của đơn vị khác.

3.5. Cố ý nâng giá – thổi giá

• Đặc biệt phổ biến trong ngành y tế (kit test, thiết bị y tế).

4. Thực tiễn xét xử các tội vi phạm quy định về đấu thầu (2022–2024)

Nhóm ngành y tế chiếm hơn 60% số vụ án

Hầu hết liên quan:

• Mua sắm thiết bị y tế
• Kit test Covid-19
• Thuốc – tiêu hao
• Thiệt hại thường từ tỷ đồng đến hàng chục tỷ.

Nhiều bản án mức 10–20 năm tù do thiệt hại lớn

• Các vụ án khoản 3 Điều 222 tăng mạnh.
• Tòa án xác định: “Thiệt hại ngân sách là yếu tố tăng nặng đặc biệt.”

Tội vi phạm đấu thầu thường đi kèm tội nhận hối lộ, lợi dụng chức vụ

Cơ quan điều tra thường tách nhiều tội danh:

• Vi phạm đấu thầu
• Nhận hối lộ
• Lợi dụng chức vụ
• Vi phạm quy định quản lý tài sản công

Thiệt hại dù nhỏ nhưng có thông thầu → vẫn bị khởi tố

• Không cần thiệt hại lớn, chỉ cần cản trở cạnh tranh là đủ yếu tố cấu thành tội.

5. Khi nào vi phạm đấu thầu bị xử lý hình sự, khi nào chỉ bị xử phạt hành chính?

Bị xử lý hành chính khi:

• Sai sót do vô ý, không gây thiệt hại;
• Lỗi về thủ tục, giấy tờ;
• Lỗi kỹ thuật trong đấu thầu qua mạng.

Bị xử lý hình sự khi:

• Sửa đổi tiêu chí để hướng lợi;
• Thông thầu;
• Chỉ định thầu sai;
• Cố ý làm sai hồ sơ;
• Thiệt hại từ 100 triệu đồng trở lên;
• Có hành vi lừa dối, che giấu.

6. Các rủi ro pháp lý phổ biến trong đấu thầu — doanh nghiệp cần đặc biệt chú ý

• Không hiểu quy định → vô tình phạm tội;
• Giao cho đơn vị tư vấn nhưng không kiểm soát → hồ sơ sai phạm;
• Mượn năng lực nhà thầu → dễ bị truy tố;
• Ban quản lý dự án làm sai → giám đốc vẫn phải chịu trách nhiệm;
• Nhân viên sửa hồ sơ kỹ thuật → cả đơn vị bị liên đới.

➡ Luật Thiên Mã khuyến nghị: mỗi gói thầu đều cần bộ phận pháp chế kiểm tra – rà soát trước khi nộp hồ sơ.

7. Hướng dẫn xử lý khi bị điều tra về tội vi phạm quy định về đấu thầu

Bước 1: Không cung cấp lời khai chi tiết khi chưa có luật sư.

Bước 2: Thu thập hồ sơ thầu, chứng cứ về năng lực, tài liệu minh bạch.

Bước 3: Chứng minh mục đích không trục lợi → yếu tố giảm nhẹ cực quan trọng.

Bước 4: Khắc phục thiệt hại hoặc nộp lại khoản lợi để giảm nhẹ Điều 51 BLHS.

Bước 5: Luật sư phải tham gia ngay từ giai đoạn kiểm tra – xác minh.

8. Kết luận từ luật sư Luật Thiên Mã

Tội vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng là một trong các tội bị xử lý mạnh nhất hiện nay. Với cơ chế mua sắm công và quản lý ngân sách ngày càng nghiêm, cá nhân – tổ chức cần đặc biệt thận trọng trong từng bước đấu thầu.

Nếu bạn đang bị thanh tra, điều tra hoặc cần đánh giá rủi ro pháp lý của gói thầu, hãy liên hệ ngay:

📞 Luật Thiên Mã – 0977.523.155

Tư vấn 24/7 – Bảo mật tuyệt đối – Kinh nghiệm xử lý nhiều vụ án kinh tế lớn.