Tung tin đồn thất thiệt – Hành vi gia tăng trong thời đại mạng xã hội
Trong bối cảnh mạng xã hội phát triển mạnh, hành vi tung tin đồn thất thiệt về người khác đang ngày càng phổ biến, đặc biệt qua Facebook, TikTok, diễn đàn, nhóm chat… Nhiều cá nhân, doanh nghiệp, nghệ sĩ, cơ quan công quyền đã phải chịu tổn thất nghiêm trọng về danh dự, kinh tế, uy tín chỉ vì những phát ngôn bịa đặt, chưa kiểm chứng, thậm chí có chủ đích hạ thấp người khác.
Theo thống kê từ Bộ Thông tin và Truyền thông, chỉ trong 6 tháng đầu năm, đã có hơn 300 vụ việc liên quan đến thông tin sai sự thật được phát hiện và xử phạt, trong đó có những vụ việc gây thiệt hại hàng tỷ đồng hoặc khiến người bị hại rơi vào khủng hoảng danh tiếng.
Vậy tung tin đồn thất thiệt là vi phạm gì, bị xử lý theo quy định nào, mức phạt ra sao và người bị hại cần làm gì để bảo vệ quyền lợi hợp pháp? Luật Thiên Mã sẽ cung cấp toàn diện thông tin pháp lý trong bài viết dưới đây.
>>> Thanh toán ngay hôm nay để nhận được sự hỗ trợ pháp lý chuyên nghiệp từ đội ngũ luật sư giàu kinh nghiệm, giúp bạn vượt qua mọi thách thức pháp luật!
TUNG TIN ĐỒN THẤT THIỆT LÀ HÀNH VI GÌ?
Trong thời gian gần đây, việc lan truyền tin đồn không có căn cứ đã trở thành một vấn đề gây phiền toái cho người dân và đánh thức cảnh giác của cả người dân và các cơ quan chức năng. Những hậu quả gây ra bởi tin đồn không có căn cứ là rất nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến tài sản, sức khỏe và niềm tin của người dân, thậm chí đe dọa tính mạng của họ, gây hoang mang và sợ hãi trong cộng đồng.
Chúng ta cần nhận thức rằng có nhiều cá nhân chỉ vì mong muốn nổi tiếng, thu hút sự chú ý hoặc nhận được sự ủng hộ (like) đã không ngại tung ra những tin đồn không chính xác. Họ nhằm mục đích tăng lượng truy cập vào trang thông tin để bán hàng trực tuyến hoặc kiếm lợi từ tiền quảng cáo trên các nền tảng trực tuyến, và điều này có thể gây tổn hại danh dự và nhân phẩm của người khác. Kết quả là, dư luận bị hoang mang và nhiều người bị tổn thương nghiêm trọng bởi những tin đồn không căn cứ, trong khi cũng có những kẻ tư lợi từ những tin đồn này.
Hành vi tung tin đồn không có căn cứ, đặc biệt là các thông tin xấu độc gây hoang mang trong dư luận xã hội, là vi phạm pháp luật. Hình phạt sẽ phụ thuộc vào nội dung, tính chất, mức độ và động cơ của hành vi, cũng như hậu quả của việc lan truyền tin đồn. Các cá nhân lan truyền tin đồn có thể bị xử phạt vi phạm hành chính hoặc chịu trách nhiệm hình sự.
Trong thời đại công nghệ, các tin đồn đã được “số hoá” và chỉ trong một đêm đã gây ra vô số hệ lụy. Thực tế này gợi lên lo ngại về sự suy giảm đạo đức của một số cá nhân thiếu ý thức, cũng như mối quan ngại về việc sụp đổ niềm tin của cộng đồng trước ma trận thông tin không chính xác. Đối với người dân, việc giữ bình tĩnh và tỉnh táo trước những tin đồn không có căn cứ là cần thiết. Thực tế là nhiều người do không biết rõ thông tin thực tế và không có khả năng nghiên cứu, đã hành động dựa trên thói quen, cảm xúc hoặc theo trào lưu. Trước những tin đồn không có căn cứ, người dân cần phải duy trì bình tĩnh, tự đánh giá và chờ đợi thông tin chính thống được công bố trên các phương tiện truyền thông đại chúng.
NGƯỜI TUNG TIN ĐỒN THẤT THIỆT VỀ NGƯỜI KHÁC PHẢI CÓ TRÁCH NHIỆM BỒI THƯỜNG NHƯ THẾ NÀO THEO QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT?
Căn cứ theo khoản 1 Điều 2 Nghị quyết 02/2022/NQ-HĐTP quy định về căn cứ phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại quy định tại Điều 584 Bộ luật Dân sự 2015 như sau:
Về căn cứ phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại quy định tại Điều 584 của Bộ luật Dân sự
- Trách nhiệm bồi thường thiệt hại đối với trường hợp quy định tại khoản 1 Điều 584 của Bộ luật Dân sự phát sinh khi có đầy đủ các yếu tố sau đây:
- a) Có hành vi xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, uy tín, tài sản, quyền, lợi ích hợp pháp khác của người khác;
- b) Có thiệt hại xảy ra là thiệt hại về vật chất, thiệt hại về tinh thần;
Thiệt hại về vật chất là tổn thất vật chất thực tế xác định được của chủ thể bị xâm phạm, bao gồm tổn thất về tài sản mà không khắc phục được; chi phí hợp lý để ngăn chặn, hạn chế, khắc phục thiệt hại; thu nhập thực tế bị mất hoặc bị giảm sút do tài sản, sức khỏe, tính mạng, danh dự, nhân phẩm, uy tín, quyền và lợi ích hợp pháp khác bị xâm phạm.
Thiệt hại về tinh thần là tổn thất tinh thần do bị xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, uy tín, quyền và lợi ích nhân thân khác mà chủ thể bị xâm phạm hoặc người thân thích của họ phải chịu và cần phải được bồi thường một khoản tiền bù đắp tổn thất đó.
- c) Có mối quan hệ nhân quả giữa thiệt hại xảy ra và hành vi xâm phạm. Thiệt hại xảy ra phải là kết quả tất yếu của hành vi xâm phạm và ngược lại hành vi xâm phạm là nguyên nhân gây ra thiệt hại.
…
Theo đó, hành vi tung tin đồn thất thiệt về người khác là hành vi là hành vi xâm phạm danh dự, nhân phẩm, uy tín, quyền và lợi ích hợp pháp khác của người khác. Do đó, hành vi tung tin đồn thất thiệt về người khác có thể được xem là một căn cứ làm phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại quy định tại Điều 584 của Bộ luật Dân sự 2015.
Và theo Điều 9 Nghị quyết 02/2022/NQ-HĐTP quy định về thiệt hại do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm quy định tại Điều 592 của Bộ luật Dân sự 2015. Cụ thể như sau:
Về thiệt hại do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm quy định tại Điều 592 của Bộ luật Dân sự
Thiệt hại do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm quy định tại Điều 592 của Bộ luật Dân sự được xác định như sau:
- Chi phí hợp lý để hạn chế, khắc phục thiệt hại bao gồm: Chi phí cần thiết cho việc thu hồi, xóa bỏ vật phẩm, ấn phẩm, dữ liệu có nội dung xúc phạm danh dự, nhân phẩm, uy tín của người bị thiệt hại; chi phí cho việc thu thập tài liệu, chứng cứ chứng minh danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm; tiền tàu, xe đi lại, thuê nhà trọ (nếu có) theo giá trung bình ở địa phương nơi người bị thiệt hại chi trả để yêu cầu cơ quan chức năng xác minh sự việc, cải chính trên các phương tiện thông tin đại chúng; chi phí tổ chức xin lỗi, cải chính công khai tại nơi cư trú hoặc nơi làm việc của người bị thiệt hại và các chi phí thực tế, cần thiết khác để hạn chế, khắc phục thiệt hại (nếu có).
- Thu nhập thực tế bị mất hoặc bị giảm sút được xác định như sau:
- a) Trước khi danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm, người bị xâm phạm có thu nhập thực tế nhưng do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm mà người bị xâm phạm phải thực hiện những công việc để hạn chế, khắc phục thiệt hại nên khoản thu nhập thực tế của họ bị mất hoặc bị giảm sút, thì họ được bồi thường khoản thu nhập thực tế bị mất hoặc bị giảm sút đó;
- b) Việc xác định thu nhập thực tế bị mất hoặc bị giảm sút của người bị xâm phạm được thực hiện theo hướng dẫn tại khoản 2 Điều 7 Nghị quyết này.
Như vậy, trách nhiệm bồi thường thiệt hại do hành vi tung tin đồn thất thiệt về người khác được xác định như sau:
– Chi phí hợp lý để hạn chế, khắc phục thiệt hại. Chi phí này bao gồm:
+ Chi phí cần thiết cho việc thu hồi, xóa bỏ vật phẩm, ấn phẩm, dữ liệu có nội dung xúc phạm danh dự, nhân phẩm, uy tín của người bị thiệt hại;
+ Chi phí cho việc thu thập tài liệu, chứng cứ chứng minh danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm
+ Tiền tàu, xe đi lại, thuê nhà trọ (nếu có) theo giá trung bình ở địa phương nơi người bị thiệt hại chi trả để yêu cầu cơ quan chức năng xác minh sự việc, cải chính trên các phương tiện thông tin đại chúng;
+ Chi phí tổ chức xin lỗi, cải chính công khai tại nơi cư trú hoặc nơi làm việc của người bị thiệt hại
+ Các chi phí thực tế, cần thiết khác để hạn chế, khắc phục thiệt hại (nếu có).
– Thu nhập thực tế bị mất hoặc bị giảm sút. Khoản thu nhập thực tết bị mất được xác định như sau:
+ Trước khi danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm, người bị xâm phạm có thu nhập thực tế nhưng do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm mà người bị xâm phạm phải thực hiện những công việc để hạn chế, khắc phục thiệt hại nên khoản thu nhập thực tế của họ bị mất hoặc bị giảm sút, thì họ được bồi thường khoản thu nhập thực tế bị mất hoặc bị giảm sút đó;
+ Việc xác định thu nhập thực tế bị mất hoặc bị giảm sút của người bị xâm phạm được thực hiện theo hướng dẫn tại khoản 2 Điều 7 Nghị quyết này.
Ngoài ra, theo quy định tại khoản 2 Điều 592 Bộ luật Hình sự 2015 thì người tung tin đồn thất thiệt về người khác phải có trách nhiệm bồi thường một khoản tiền khác để bù đắp tổn thất về tinh thần mà người đó gánh chịu.
NGƯỜI TUNG TIN ĐỒN THẤT THIỆT VỀ NGƯỜI KHÁC CÓ BỊ XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH KHÔNG?
Căn cứ theo quy định tại điểm a khoản 3 Điều 7 Nghị định 144/2021/NĐ-CP thì người tung tin đồn thất thiệt về người khác có thể bị xử phạt vi phạm hành chính từ 2.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng.
Đồng thời bị buộc thực hiện biện pháp khắc phục hậu quả là buộc cải chính thông tin sai sự thật hoặc gây nhầm lẫn và buộc xin lỗi công khai đối với hành vi vi phạm đối với hành vi vi phạm trừ trường hợp nạn nhân có đơn không yêu cầu (theo khoản 14 Điều 7 Nghị định 144/2021/NĐ-CP).
Lưu ý: Trừ các hành vi được quy định tại t điểm b khoản 2 Điều 21 Nghị định 144/2021/NĐ-CP và Điều 54 Nghị định 144/2021/NĐ-CP sẽ không áp dụng mức phạt này;
NGƯỜI TUNG TIN ĐỒN THẤT THIỆT VỀ NGƯỜI KHÁC CÓ BỊ XỬ PHẠT HÌNH SỰ KHÔNG?
Dựa trên quy định tại Điều 156 của Bộ luật Hình sự năm 2015 được thay thế bởi điểm e khoản 2 của Điều 2 Luật sửa đổi Bộ luật Hình sự năm 2017, các tội vu khống được quy định như sau:
– Hành vi tội vu khống:
- Người nào cố ý bịa đặt hoặc lan truyền những điều biết rõ là sai sự thật để xúc phạm nghiêm trọng nhân phẩm, danh dự hoặc gây thiệt hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của người khác, sẽ bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ trong vòng 02 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 01 năm.
- Người nào cố ý bịa đặt người khác phạm tội và tố cáo họ trước cơ quan có thẩm quyền, sẽ bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ trong vòng 02 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 01 năm.
– Hành vi tội vu khống thuộc các trường hợp sau đây, sẽ bị phạt tù từ 01 năm đến 03 năm:
- Tội có tổ chức.
- Tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn.
- Tội đối với 02 người trở lên.
- Tội đối với ông, bà, cha, mẹ, người dạy dỗ, nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục, chữa bệnh cho mình.
- Tội đối với người đang thi hành công vụ.
- Tội sử dụng mạng máy tính hoặc mạng viễn thông, phương tiện điện tử để phạm tội.
- Tội gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% đến 60%.
- Tội vu khống người khác phạm tội rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng.
– Hành vi tội vu khống thuộc các trường hợp sau đây, sẽ bị phạt tù từ 03 năm đến 07 năm:
- Tội vu khống với động cơ đê hèn.
- Tội gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 61% trở lên.
- Tội làm nạn nhân tự sát.
Do đó, hành vi khiêu khích, trêu ghẹo, tung tin đồn thất thiệt, xúc phạm, lăng mạ, bôi nhọ danh dự, nhân phẩm của người khác sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính với mức phạt từ 2.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng. Ngoài ra, người vi phạm cũng sẽ bị buộc cải chính thông tin sai sự thật hoặc gây nhầm lẫn liên quan đến hành vi vi phạm và buộc phải xin lỗi công khai đối với hành vi vi phạm.
Tuy nhiên, trong trường hợp hành vi ghép ảnh, tung tin đồn thiệt hại nghiêm trọng đến uy tín, danh dự của người khác và thuộc một trong các trường hợp quy định tại Điều 156, người vi phạm sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội vu khống với các khung hình phạt tương ứng.
CÁC CÂU HỎI THƯỜNG GẶP VỀ TUNG TIN ĐỒN THẤT THIỆT
- Tung tin đồn thất thiệt là vi phạm gì theo quy định pháp luật?
Hành vi tung tin đồn thất thiệt có thể bị xử lý dưới nhiều hình thức:
- Xử phạt hành chính theo Nghị định 15/2020/NĐ-CP: phạt từ 10 đến 20 triệu đồng khi đưa thông tin sai sự thật lên mạng xã hội.
- Truy cứu trách nhiệm hình sự nếu gây hậu quả nghiêm trọng, theo Điều 156 (tội vu khống) hoặc Điều 288 (tội đưa trái phép thông tin mạng) Bộ luật Hình sự 2015.
- Chịu trách nhiệm bồi thường dân sự nếu làm người khác thiệt hại về uy tín, danh dự, tài sản (Điều 584 – 592 BLDS 2015).
- Nếu chia sẻ lại tin đồn từ người khác, tôi có bị xử lý không?
Có thể bị xử phạt. Dù không phải người đầu tiên phát tán, nhưng hành vi chia sẻ lại nội dung sai sự thật cũng bị coi là góp phần lan truyền tin đồn thất thiệt.
Căn cứ: Khoản 1 Điều 101 Nghị định 15/2020/NĐ-CP về xử phạt hành chính đối với hành vi cung cấp, chia sẻ thông tin sai sự thật.
- Tung tin đồn không nêu tên cụ thể, có bị xử lý không?
Có thể bị xử lý nếu người bị ảnh hưởng chứng minh được:
- Nội dung tin đồn hướng đến họ một cách rõ ràng hoặc gián tiếp;
- Hành vi này gây thiệt hại đến danh dự, uy tín, đời sống cá nhân hoặc hoạt động kinh doanh.
Cơ sở xử lý có thể là yêu cầu xin lỗi công khai, gỡ bỏ thông tin, hoặc bồi thường thiệt hại.
- Bị tung tin đồn thất thiệt, tôi nên làm gì để bảo vệ mình?
Bạn có thể:
- Gửi đơn khiếu nại/tố cáo đến Sở TTTT hoặc Công an kèm tài liệu, ảnh chụp màn hình, chứng cứ liên quan;
- Yêu cầu xử phạt hành chính hoặc khởi tố hình sự nếu đủ yếu tố cấu thành tội phạm;
- Khởi kiện tại Tòa án để yêu cầu xin lỗi công khai, gỡ bài sai sự thật và bồi thường thiệt hại.
- Có thể yêu cầu người tung tin đồn thất thiệt bồi thường bao nhiêu?
Tùy thiệt hại thực tế, bạn có thể yêu cầu:
- Bồi thường thiệt hại vật chất: thu nhập bị giảm, chi phí xử lý khủng hoảng, doanh thu sụt giảm…
- Bồi thường tổn thất tinh thần: theo Điều 592 BLDS 2015, tối đa 10 lần mức lương cơ sở (hiện là 1.800.000 x 10 = 18.000.000 đồng).
- Nếu có hậu quả nghiêm trọng hơn, mức bồi thường có thể cao hơn theo thỏa thuận hoặc phán quyết của Tòa.
Tung tin đồn thất thiệt về người khác là hành vi xâm phạm nghiêm trọng quyền nhân thân, có thể bị xử phạt hành chính, hình sự hoặc buộc bồi thường. Trong thời đại số, mỗi cá nhân cần kiểm soát phát ngôn và hành vi trên mạng xã hội, đồng thời hiểu rõ quyền của mình khi bị xâm hại.
Bạn cần tư vấn về quy trình xử lý tin đồn, khởi kiện dân sự hoặc khiếu nại vi phạm trên mạng?
>>> Đặt lịch tư vấn với luật sư của chúng tôi và trải nghiệm dịch vụ pháp lý uy tín, nơi mọi vấn đề của bạn sẽ được giải quyết hiệu quả và nhanh chóng!
