Thời điểm mở thừa kế theo Bộ luật Dân sự 2015

Thời điểm mở thừa kế đóng vai trò quan trọng trong quá trình phân chia tài sản, quyết định quyền lợi hợp pháp của các bên thừa kế. Việc xác định đúng thời điểm này giúp đảm bảo quyền sở hữu tài sản, tránh tranh chấp và bảo vệ lợi ích theo quy định pháp luật. Để đơn giản hóa thủ tục và tránh sai sót, việc sử dụng mẫu đơn chuẩn theo đúng quy định của Bộ luật Dân sự 2015 là giải pháp hiệu quả. Hãy cùng Luật Thiên Mã tìm hiểu trong bài viết dưới đây!

Nội Dung Bài Viết

I. Tổng quan về thời điểm mở thừa kế

1. Thực trạng thừa kế tại Việt Nam

Tranh chấp thừa kế tại Việt Nam ngày càng trở nên phổ biến với khoảng 25.000-30.000 vụ mỗi năm, đặc biệt là tại các đô thị lớn như Hà Nội, TP.HCM và Đà Nẵng, nơi giá trị bất động sản cao dẫn đến xung đột giữa các bên thừa kế. Điều đáng chú ý là 70% trường hợp không có di chúc hợp pháp, khiến việc xác định thời điểm mở thừa kế trở thành yếu tố then chốt để phân chia tài sản. Bên cạnh đó, nhiều người không nắm rõ thời hạn khởi kiện tranh chấp thừa kế, theo quy định pháp luật là 10 năm kể từ thời điểm mở thừa kế, dẫn đến mất quyền lợi. Ngoài bất động sản, tài sản tài chính cũng là một lĩnh vực tranh chấp phức tạp, nhất là khi có yếu tố nước ngoài, khiến việc định đoạt quyền sở hữu và nghĩa vụ tài chính trở nên khó khăn hơn. Một số trường hợp tranh chấp phát sinh từ sự khác biệt giữa thừa kế theo luật và thừa kế theo di chúc, khi nội dung di chúc bị phản đối hoặc có dấu hiệu không hợp lệ. Để hạn chế tranh chấp và bảo vệ quyền lợi hợp pháp, người dân cần lập di chúc rõ ràng, tuân thủ các quy định pháp luật về thừa kế, cũng như tìm đến sự hỗ trợ từ luật sư chuyên sâu để xử lý giấy tờ, công chứng và hợp pháp hóa tài liệu. Việc chuẩn bị kỹ lưỡng về pháp lý giúp đảm bảo quá trình phân chia tài sản diễn ra minh bạch, tránh mâu thuẫn kéo dài giữa các bên liên quan, đồng thời bảo vệ quyền lợi hợp pháp của tất cả những người thừa kế.

2. Định nghĩa thời điểm mở thừa kế

Thời điểm mở thừa kế là thời điểm di sản của người đã qua đời được chuyển giao cho những người thừa kế, theo di chúc hoặc pháp luật (Bộ luật Dân sự 2015). Theo quy định, thời điểm mở thừa kế bắt đầu khi người để lại di sản qua đời hoặc được tòa án tuyên bố đã chết. Đây là mốc thời gian quyết định việc xác định di sản, danh sách người thừa kế, và thời hạn thực hiện các thủ tục pháp lý như khai nhận di sản hoặc khởi kiện tranh chấp.

3. Ý nghĩa của việc xác định thời điểm mở thừa kế

Việc xác định thời điểm mở thừa kế đóng vai trò quan trọng trong quá trình phân chia tài sản, giúp các bên thực hiện đúng thủ tục pháp lý và bảo vệ quyền lợi thừa kế. Dưới đây là những lợi ích chính:

Xác định thời hạn pháp lý: Thời điểm mở thừa kế là cơ sở để tính thời hạn khai nhận di sản hoặc khởi kiện phân chia di sản, theo quy định pháp luật là 10 năm kể từ ngày mở thừa kế.
Bảo vệ quyền lợi thừa kế: Khi nắm rõ thời điểm mở thừa kế, người thừa kế có thể thực hiện quyền lợi hợp pháp, tránh mất quyền do quá hạn hoặc tranh chấp phát sinh từ việc chậm xử lý.
Xác định di sản một cách chính xác: Thời điểm mở thừa kế giúp làm rõ các tài sản thuộc di sản vào thời điểm người để lại di sản qua đời, tránh tranh chấp về tài sản phát sinh sau này hoặc bị thay đổi giá trị.
Giảm thiểu tranh chấp: Khi thời điểm mở thừa kế được xác định rõ ràng, các bên sẽ có sự thống nhất về quyền lợi và trách nhiệm, hạn chế mâu thuẫn kéo dài trong quá trình phân chia di sản.

Việc nắm rõ thời điểm mở thừa kế không chỉ giúp người thừa kế chủ động về mặt pháp lý mà còn đảm bảo quá trình phân chia tài sản diễn ra minh bạch, hợp pháp và đúng quy định.

4. Quy định pháp luật liên quan

Bộ luật Dân sự 2015:
- Điều 611: Thời điểm mở thừa kế là khi người để lại di sản qua đời hoặc được tòa án tuyên bố đã chết.
- Điều 623: Thời hiệu yêu cầu phân chia di sản là 10 năm kể từ thời điểm mở thừa kế; yêu cầu xác nhận quyền thừa kế không bị giới hạn thời hiệu.
Luật Công chứng 2014: Quy định công chứng văn bản khai nhận hoặc phân chia di sản, yêu cầu xác định thời điểm mở thừa kế để lập hồ sơ.
Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015: Hướng dẫn khởi kiện tranh chấp thừa kế trong thời hạn 10 năm.

>>> Thanh toán phí tư vấn hôm nay để nhận được giải pháp pháp lý tối ưu từ luật sư, bảo vệ quyền lợi của bạn một cách tốt nhất!

Đặt lịch tư vấn .

II. Thời điểm mở thừa kế là khi nào?

1. Trường hợp người để lại di sản qua đời

heo Điều 611, Bộ luật Dân sự 2015, thời điểm mở thừa kế được xác định khi cá nhân qua đời, dựa trên thời gian ghi trong giấy chứng tử. Ví dụ, nếu ông A qua đời vào ngày 1/1/2023, thì thời điểm mở thừa kế chính thức được tính từ 0h ngày 1/1/2023.

Yêu cầu giấy tờ pháp lý

Giấy chứng tử do UBND cấp là căn cứ chính để xác định thời điểm mở thừa kế, giúp đảm bảo tính hợp pháp khi tiến hành phân chia di sản.
Trong một số trường hợp, nếu không có giấy chứng tử, có thể sử dụng quyết định tuyên bố một người đã chết do tòa án ban hành.

Việc xác định thời điểm mở thừa kế chính xác có ý nghĩa quan trọng trong quá trình phân chia di sản, tính thời hạn khởi kiện và bảo vệ quyền lợi của người thừa kế, hạn chế tối đa các tranh chấp về tài sản sau này.

2. Trường hợp tòa án tuyên bố đã chết

Theo Bộ luật Dân sự 2015, nếu một người mất tích lâu năm và được tòa án tuyên bố đã chết, thời điểm mở thừa kế sẽ được xác định theo thời gian ghi trong quyết định của tòa án. Ví dụ, nếu bà B mất tích từ năm 2018 và tòa án tuyên bố bà đã chết vào ngày 1/6/2024, thì thời điểm mở thừa kế chính thức được tính từ 1/6/2024.

Quy trình yêu cầu tòa án tuyên bố một người đã chết

Người có quyền lợi liên quan (thân nhân, người thừa kế) nộp đơn yêu cầu tòa án xác nhận một người đã chết.
Cung cấp bằng chứng mất tích, bao gồm báo cáo tìm kiếm của cơ quan công an, thông báo mất tích trên phương tiện truyền thông hoặc các tài liệu xác nhận không có tin tức về người mất tích trong thời gian dài.
Tòa án xem xét hồ sơ, tiến hành xác minh và đưa ra quyết định chính thức tuyên bố một người đã chết.
Thời điểm mở thừa kế sẽ được xác định dựa trên ngày ghi trong quyết định của tòa án, giúp các bên tiến hành phân chia di sản hợp pháp.

3. Các trường hợp đặc biệt

Trong một số tình huống đặc biệt, thời điểm mở thừa kế có thể bị trì hoãn hoặc có nguyên tắc phân chia riêng theo quy định pháp luật:

Người mất tích nhưng chưa tuyên bố chết: Nếu một cá nhân mất tích nhưng chưa có quyết định tuyên bố chết từ tòa án, thừa kế chưa được mở, và tài sản vẫn thuộc quyền quản lý của người này hoặc đại diện hợp pháp. Khi tòa án ra quyết định tuyên bố cá nhân đó đã chết, thời điểm mở thừa kế sẽ được tính từ thời điểm ghi trong quyết định của tòa án.
Nhiều người chết cùng lúc: Theo Bộ luật Dân sự 2015, nếu không thể xác định ai qua đời trước, di sản của mỗi người sẽ được phân chia riêng, không kế thừa lẫn nhau. Ví dụ, trong trường hợp vợ chồng cùng qua đời do tai nạn, tài sản của mỗi người sẽ được chia cho con cái theo hàng thừa kế, thay vì người này thừa kế tài sản của người kia rồi chuyển tiếp cho con cháu.

III. Thời hạn liên quan đến thời điểm mở thừa kế

1. Thời hiệu yêu cầu phân chia di sản

Quy định: Thời hiệu khởi kiện để yêu cầu phân chia di sản là 10 năm kể từ thời điểm mở thừa kế (Điều 623, Bộ luật Dân sự 2015). Sau 10 năm, quyền yêu cầu phân chia di sản mất hiệu lực, trừ trường hợp đặc biệt được tòa án xem xét.
Ví dụ: Ông C qua đời ngày 1/1/2015, thời hiệu khởi kiện phân chia di sản kéo dài đến 1/1/2025. Nếu không khởi kiện trong thời hạn này, các bên thừa kế có thể mất quyền yêu cầu chia di sản.
Hậu quả: Tài sản không được phân chia sẽ thuộc về người đang quản lý hoặc chuyển thành tài sản nhà nước nếu không có người quản lý.

2. Thời hiệu yêu cầu xác nhận quyền thừa kế

Quy định: Không giới hạn thời hiệu đối với yêu cầu xác nhận quyền thừa kế hoặc bác bỏ quyền thừa kế của người khác (Điều 623, Bộ luật Dân sự 2015).
Ứng dụng: Người thừa kế có thể yêu cầu tòa án xác nhận quyền thừa kế bất kỳ lúc nào, nhưng việc phân chia cụ thể vẫn bị giới hạn bởi thời hiệu 10 năm.

3. Thời hạn khai nhận di sản

Quy định: Không có thời hạn cụ thể để khai nhận di sản, nhưng nên thực hiện sớm để tránh tranh chấp hoặc mất thời hiệu khởi kiện. Văn phòng công chứng thường yêu cầu khai nhận di sản trong vòng 6 tháng kể từ thời điểm mở thừa kế để đơn giản hóa thủ tục.
Ví dụ: Sau khi ông D qua đời ngày 1/7/2024, các con nên khai nhận di sản trước 1/1/2025 để tránh phức tạp hóa giấy tờ.

>>> Hãy để các luật sư của chúng tôi đồng hành cùng bạn trong mọi vấn đề pháp luật, mang lại sự an tâm và bảo vệ quyền lợi tối đa!

Đặt lịch tư vấn

IV. Quy trình phân chia di sản thừa kế dựa trên thời điểm mở thừa kế

1. Xác định thời điểm mở thừa kế

Thu thập giấy chứng tử hoặc quyết định tuyên bố đã chết từ tòa án.
Xác định danh sách người thừa kế theo di chúc hoặc pháp luật (Điều 651, Bộ luật Dân sự 2015).

2. Lập danh mục di sản

Liệt kê tài sản thuộc di sản tại thời điểm mở thừa kế: Nhà đất, ô tô, tiền tiết kiệm, cổ phần, v.v.
Thu thập giấy tờ chứng minh: Sổ đỏ, hợp đồng sở hữu, sổ tiết kiệm.

3. Soạn thảo văn bản khai nhận hoặc phân chia di sản

Các bên thừa kế họp mặt, thống nhất cách phân chia di sản.
Sử dụng mẫu đơn tại Mauvanban.vn để soạn thảo văn bản thỏa thuận phân chia di sản hoặc khai nhận di sản, đảm bảo đúng quy định pháp luật.

4. Công chứng văn bản

Nộp văn bản thỏa thuận tại văn phòng công chứng hoặc UBND có thẩm quyền, kèm giấy chứng tử, giấy tờ nhân thân và tài sản.
Công chứng viên kiểm tra thời điểm mở thừa kế để đảm bảo tính hợp pháp.

5. Đăng ký quyền sở hữu và giải quyết tranh chấp

Chuyển giao tài sản (sang tên sổ đỏ, rút tiền tiết kiệm) tại cơ quan nhà nước.
Nếu có tranh chấp, nộp đơn khởi kiện tại tòa án trong thời hiệu 10 năm.

V. FAQ về thời điểm mở thừa kế

1. Thời điểm mở thừa kế là khi nào?

Là thời điểm người để lại di sản qua đời (theo giấy chứng tử) hoặc được tòa án tuyên bố đã chết (theo quyết định tòa án).

2. Thời hiệu phân chia di sản là bao lâu?

10 năm kể từ thời điểm mở thừa kế (Điều 623, Bộ luật Dân sự 2015).

3. Có thể khai nhận di sản sau 10 năm không?

Có, nhưng quyền yêu cầu phân chia di sản có thể mất hiệu lực, trừ khi tòa án chấp nhận lý do đặc biệt.

Thời điểm mở thừa kế là mốc pháp lý quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của người thừa kế, thời hạn phân chia di sản và giải quyết tranh chấp. Hiểu rõ quy định và thực hiện đúng thủ tục giúp bạn bảo vệ quyền lợi, tránh rủi ro mất tài sản do quá hạn.