Nợ không trả đúng hạn không chỉ gây thiệt hại về tài chính mà còn làm phát sinh rủi ro kéo dài trong kinh doanh và đời sống cá nhân. Trong trường hợp thương lượng không hiệu quả, khởi kiện đòi nợ là giải pháp pháp lý cần thiết giúp cá nhân, doanh nghiệp thu hồi khoản nợ bị chiếm dụng theo đúng quy định pháp luật.

Bài viết dưới đây, do Luật sư tại Luật Thiên Mã biên soạn, sẽ hướng dẫn cụ thể điều kiện khởi kiện, thủ tục pháp lý và các lưu ý quan trọng theo Bộ luật Dân sự 2015 và Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015. Nếu bạn đang gặp khó khăn trong việc đòi nợ và cần đảm bảo tối ưu chi phí, đúng quy trình, hãy đặt lịch tư vấn tại Luật Thiên Mã để được hỗ trợ hiệu quả và chuyên sâu.

Khái niệm và cơ sở pháp lý của khởi kiện đòi nợ

1.1. Khởi kiện đòi nợ là gì?

Khởi kiện đòi nợ là việc chủ nợ (cá nhân, tổ chức) nộp đơn yêu cầu Tòa án có thẩm quyền giải quyết để buộc con nợ thực hiện nghĩa vụ hoàn trả tiền hoặc tài sản đã vay, mượn, chiếm dụng hoặc chưa thanh toán theo thỏa thuận dân sự.

Theo Điều 26 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015, tranh chấp về đòi nợ là tranh chấp dân sự về hợp đồng, giao dịch, nghĩa vụ tài sản, được giải quyết theo thủ tục khởi kiện vụ án dân sự.

Việc khởi kiện đòi nợ là biện pháp pháp lý nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp của bên cho vay hoặc cung cấp tài sản/dịch vụ, đặc biệt trong bối cảnh các biện pháp thương lượng hoặc yêu cầu thanh toán không hiệu quả.

1.2. Cơ sở pháp lý

Khởi kiện đòi nợ được điều chỉnh bởi hệ thống pháp luật dân sự và tố tụng dân sự, bao gồm:

• Điều 463 Bộ luật Dân sự 2015: Quy định về hợp đồng vay tài sản, trong đó một bên giao tài sản cho bên kia vay, và bên vay có nghĩa vụ hoàn trả đúng thời hạn, đúng số lượng, chất lượng.
• Điều 688 Bộ luật Dân sự 2015: Xác định trách nhiệm trả nợ, bao gồm cả nợ đến hạn và nợ phát sinh do vi phạm nghĩa vụ dân sự, đồng thời quy định thứ tự thanh toán trong trường hợp có nhiều nghĩa vụ.
• Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015: Quy định trình tự, thủ tục khởi kiện vụ án dân sự, bao gồm: quyền khởi kiện, thẩm quyền giải quyết, thời hiệu khởi kiện (thông thường là 3 năm kể từ ngày quyền và lợi ích bị xâm phạm), hồ sơ khởi kiện, và quá trình xét xử.

Ngoài ra, nếu khoản nợ phát sinh từ hợp đồng thương mại, Luật Thương mại 2005 cũng có thể được áp dụng song song.

1.3. Thực tiễn áp dụng

Theo báo cáo của Tòa án Nhân dân Tối cao năm 2024, có khoảng 120.000 vụ án dân sự liên quan đến tranh chấp đòi nợ được thụ lý trên cả nước, chiếm khoảng 34% tổng số vụ án dân sự. Các dạng tranh chấp phổ biến bao gồm:

• Không trả nợ đúng hạn theo hợp đồng vay tiền, hợp đồng mua bán.
• Tranh chấp về lãi suất, lãi phạt chậm trả.
• Vay tiền bằng giấy tay nhưng không thực hiện nghĩa vụ trả nợ.
• Bên vay bỏ trốn hoặc chối bỏ nghĩa vụ trả nợ.

>>> Thanh toán ngay hôm nay để nhận được sự hỗ trợ pháp lý chuyên nghiệp từ đội ngũ luật sư giàu kinh nghiệm, giúp bạn vượt qua mọi thách thức pháp luật!

Đặt lịch tư vấn

Các trường hợp khởi kiện đòi nợ

2.1. Đòi nợ cá nhân

Đây là loại tranh chấp phổ biến nhất trong thực tiễn, thường phát sinh từ:

• Hợp đồng vay tiền giữa hai cá nhân, có hoặc không có lãi suất.
• Giấy vay nợ viết tay, có chữ ký xác nhận, nội dung cam kết trả tiền rõ ràng.
• Giao dịch dân sự miệng nhưng có nhân chứng hoặc bằng chứng khác.
  Căn cứ pháp lý: Bộ luật Dân sự 2015 quy định người cho vay có quyền yêu cầu Tòa án buộc bên vay trả đúng số tiền, đúng hạn, đúng lãi suất nếu có thỏa thuận.

Theo thống kê năm 2024, khoảng 60% vụ kiện đòi nợ liên quan đến cá nhân, đặc biệt là vay tiền không trả đúng hẹn.

2.2. Đòi nợ doanh nghiệp

Doanh nghiệp có quyền khởi kiện khi đối tác vi phạm nghĩa vụ thanh toán trong các trường hợp sau:

• Hợp đồng mua bán hàng hóa, không thanh toán hoặc thanh toán chậm.
• Hợp đồng dịch vụ, như thiết kế, thi công, bảo trì… bị vi phạm điều khoản về thanh toán.
• Hợp đồng hợp tác kinh doanh, hợp đồng đại lý, phân phối, không chia lợi nhuận hoặc không hoàn trả công nợ.

Các tranh chấp này thuộc nhóm tranh chấp kinh doanh, thương mại (Điều 30 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015), do Tòa án nhân dân cấp huyện hoặc tỉnh thụ lý, tùy theo giá trị tranh chấp.

2.3. Nợ không có hợp đồng bằng văn bản

Ngay cả khi không có hợp đồng chính thức, người đòi nợ vẫn có thể khởi kiện nếu chứng minh được:

• Giao dịch vay mượn thực tế đã xảy ra, thông qua:
  • Tin nhắn, email xác nhận nội dung vay/trả nợ.
  • Ghi âm cuộc trao đổi.
  • Sao kê ngân hàng thể hiện chuyển tiền đúng thời điểm và mục đích.
  • Nhân chứng đáng tin cậy.
• Điều 119 Bộ luật Dân sự 2015 cho phép giao dịch dân sự có thể được xác lập bằng lời nói, văn bản, hoặc hành vi cụ thể.

Lưu ý: Trong trường hợp không có hợp đồng văn bản, người khởi kiện cần chuẩn bị chứng cứ thuyết phục hơn để chứng minh giao dịch là có thật và bên còn lại có nghĩa vụ trả nợ.

>>> Chỉ một cuộc hẹn với luật sư, mọi vấn đề pháp lý sẽ được giải quyết triệt để, tiết kiệm thời gian và chi phí cho bạn!

  Đặt lịch tư vấn

Hồ sơ khởi kiện đòi nợ

Khi các bên không thể tự thỏa thuận để giải quyết khoản nợ, bên cho vay có thể nộp đơn khởi kiện tại Tòa án nhân dân có thẩm quyền. Để đảm bảo Tòa án thụ lý vụ án, hồ sơ khởi kiện cần được chuẩn bị đầy đủ theo quy định tại Điều 189 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015.

3.1. Các giấy tờ cần thiết

Người khởi kiện cần chuẩn bị các giấy tờ sau:

• Đơn khởi kiện (theo mẫu quy định);
• Hợp đồng vay tiền, giấy vay nợ, hoặc các tài liệu thể hiện sự thỏa thuận về khoản vay;
• Biên bản đối chiếu công nợ, nếu có;
• Giấy tờ chứng minh đã yêu cầu trả nợ nhưng không thành công (như thông báo, thư yêu cầu, tin nhắn…).

Căn cứ pháp lý: Điều 189 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015.

3.2. Chứng cứ chứng minh khoản nợ

Để Tòa án có cơ sở thụ lý và giải quyết, người khởi kiện cần cung cấp chứng cứ chứng minh giao dịch vay nợ là có thật và hợp pháp, chẳng hạn:

• Tin nhắn, email, ghi âm cuộc trao đổi, thể hiện việc thỏa thuận vay/trả nợ;
• Biên nhận chuyển tiền, sao kê ngân hàng;
• Giấy giao nhận tiền, xác nhận có chữ ký của bên vay.

Các chứng cứ này cần rõ ràng, xác định được danh tính các bên, thời điểm, nội dung vay nợ và cam kết thanh toán.

3.3. Giấy tờ tùy thân

Ngoài chứng cứ về khoản nợ, người khởi kiện cần nộp kèm:

• Chứng minh nhân dân/Căn cước công dân hoặc hộ chiếu còn hiệu lực;
• Thông tin cá nhân của bị đơn: địa chỉ cư trú, nơi làm việc, số điện thoại… để Tòa án xác định thẩm quyền và gửi thông báo.

Lưu ý: Trường hợp không xác định được địa chỉ của bị đơn, Tòa án có thể tạm đình chỉ hoặc trả lại đơn khởi kiện.

Số liệu gần nhất: Theo báo cáo Tòa án năm 2024, có đến 25% đơn khởi kiện đòi nợ bị trả lại do hồ sơ thiếu chứng cứ hoặc cung cấp thông tin không đầy đủ về bị đơn.

Thủ tục khởi kiện đòi nợ

4.1. Nộp đơn khởi kiện

Người bị nợ tiền có quyền khởi kiện để yêu cầu Tòa án buộc bên nợ phải thanh toán. Theo Điều 35 và Điều 39 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015, đơn khởi kiện được nộp tại:

• Tòa án Nhân dân cấp huyện nơi bị đơn cư trú, làm việc hoặc có trụ sở
• Hoặc nơi thực hiện nghĩa vụ hợp đồng, nếu các bên có thỏa thuận địa điểm thực hiện hợp đồng

Hồ sơ khởi kiện cần có:

• Đơn khởi kiện
• Hợp đồng vay, mua bán, giấy biên nhận nợ, cam kết thanh toán…
• Chứng cứ liên quan như tin nhắn, email, sao kê tài khoản (nếu có)
• Giấy tờ tùy thân của người khởi kiện

4.2. Thụ lý vụ án

Sau khi nhận được hồ sơ hợp lệ, Tòa án xem xét đơn và ra thông báo thụ lý trong thời hạn 5 ngày làm việc theo quy định tại Điều 191 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015. Trong thời gian này, Tòa án có thể yêu cầu bổ sung tài liệu hoặc chứng cứ nếu còn thiếu.

4.3. Giải quyết tranh chấp

Quy trình giải quyết vụ án đòi nợ bao gồm:

• Tiến hành hòa giải giữa các bên để tự thỏa thuận việc thanh toán
• Nếu hòa giải không thành, Tòa án sẽ mở phiên tòa sơ thẩm để xét xử
• Trường hợp một trong các bên không đồng ý với bản án sơ thẩm, có quyền kháng cáo để xét xử phúc thẩm

Số liệu thực tế: Theo thống kê năm 2024 của hệ thống Tòa án, thời gian trung bình giải quyết một vụ án đòi nợ ở cấp sơ thẩm là từ 4 đến 6 tháng, tùy thuộc vào mức độ hợp tác của các bên và tính phức tạp của hồ sơ chứng cứ.

>>> Thanh toán phí tư vấn hôm nay để nhận được giải pháp pháp lý tối ưu từ luật sư, bảo vệ quyền lợi của bạn một cách tốt nhất!

  Đặt lịch tư vấn

Chi phí khởi kiện đòi nợ

Khi khởi kiện để đòi nợ, người khởi kiện cần chuẩn bị một khoản chi phí nhất định, bao gồm án phí, chi phí thuê luật sư và các chi phí liên quan khác. Dưới đây là các khoản phổ biến:

5.1. Án phí dân sự sơ thẩm

Theo Nghị quyết 326/2016/UBTVQH14, án phí dân sự sơ thẩm được tính theo giá trị tài sản tranh chấp. Cụ thể:

• Với khoản nợ 100 triệu đồng, án phí ước tính khoảng 5 triệu đồng
• Mức án phí tăng dần theo tỷ lệ phần trăm đối với các khoản nợ lớn hơn

5.2. Chi phí thuê luật sư

Chi phí thuê luật sư phụ thuộc vào mức độ phức tạp của vụ việc, giá trị khoản nợ và kinh nghiệm của luật sư. Mức giá thông thường dao động từ 10–50 triệu đồng, có thể cao hơn với các vụ kiện phức tạp, kéo dài hoặc cần xử lý ở nhiều cấp Tòa.

5.3. Các chi phí khác

Ngoài án phí và luật sư, người khởi kiện có thể phải chịu thêm một số chi phí khác như:

• Chi phí công chứng, sao y tài liệu
• Chi phí giám định chữ ký, tài liệu (nếu bị đơn phủ nhận chứng cứ)
• Chi phí thi hành án sau khi bản án có hiệu lực

Số liệu năm 2024: Chi phí trung bình cho một vụ kiện đòi nợ (bao gồm án phí và luật sư) dao động từ 15 đến 70 triệu đồng, tùy từng vụ việc cụ thể.

Vai trò của luật sư trong khởi kiện đòi nợ

6.1. Hỗ trợ chuẩn bị hồ sơ

Trong quá trình khởi kiện đòi nợ, luật sư đóng vai trò quan trọng ngay từ giai đoạn đầu. Họ sẽ tư vấn cho khách hàng về điều kiện khởi kiện, thời hiệu khởi kiện và thẩm quyền giải quyết. Đồng thời, luật sư hỗ trợ soạn thảo đơn khởi kiện, thu thập và sắp xếp chứng cứ hợp pháp như hợp đồng vay, chứng từ giao dịch, tin nhắn, email… để đảm bảo hồ sơ đầy đủ, đúng quy định pháp luật.

6.2. Đại diện tại Tòa án

Luật sư có thể thay mặt khách hàng tham gia vào quá trình hòa giải, tranh tụng tại tòa án. Họ sẽ xây dựng lập luận pháp lý chặt chẽ, phản biện hiệu quả và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của thân chủ trong suốt quá trình tố tụng.

Theo thống kê năm 2024, 70% vụ kiện đòi nợ có luật sư tham gia đạt kết quả thắng kiện, cao hơn 20% so với những vụ tự khởi kiện.

6.3. Hỗ trợ thi hành án

Sau khi có bản án hoặc quyết định có hiệu lực pháp luật, luật sư tiếp tục hỗ trợ khách hàng làm việc với cơ quan thi hành án dân sự. Họ giúp soạn thảo văn bản yêu cầu thi hành án, xác minh tài sản của con nợ và giám sát quá trình cưỡng chế, đảm bảo bản án được thực thi trên thực tế.

6.4. Dịch vụ tư vấn tại Luật Thiên Mã

Luật Thiên Mã cung cấp dịch vụ pháp lý trọn gói trong lĩnh vực khởi kiện đòi nợ:

• Tư vấn sơ bộ về khả năng đòi nợ qua tòa án hoặc biện pháp thay thế;
• Soạn đơn khởi kiện, thu thập chứng cứ và đại diện tham gia tố tụng;
• Hỗ trợ yêu cầu thi hành án, áp dụng biện pháp bảo đảm tài sản của con nợ;
• Cam kết đồng hành từ giai đoạn khởi kiện đến khi thu hồi được khoản nợ.

Với đội ngũ luật sư giàu kinh nghiệm và chuyên sâu trong lĩnh vực dân sự – kinh doanh, Luật Thiên Mã là đối tác tin cậy trong mọi vụ việc đòi nợ qua tòa án.

>>> Thanh toán ngay hôm nay để nhận được sự hỗ trợ pháp lý chuyên nghiệp từ đội ngũ luật sư giàu kinh nghiệm, giúp bạn vượt qua mọi thách thức pháp luật!

Đặt lịch tư vấn

Khởi kiện đòi nợ là công cụ pháp lý quan trọng để thu hồi khoản nợ, được quy định rõ trong Bộ luật Dân sự 2015 và Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015. Để đảm bảo quy trình khởi kiện hiệu quả, người khởi kiện cần chuẩn bị hồ sơ đầy đủ, tuân thủ thời hiệu và cân nhắc thuê luật sư hỗ trợ. Hãy liên hệ Luật Thiên Mã để được tư vấn chuyên sâu.