Xâm phạm kiểu dáng công nghiệp là một trong những hành vi vi phạm quyền sở hữu trí tuệ nghiêm trọng, có thể gây thiệt hại lớn cho chủ sở hữu và làm méo mó môi trường cạnh tranh lành mạnh. Trong bối cảnh hội nhập và đổi mới sáng tạo không ngừng, việc nhận diện đúng hành vi xâm phạm và có biện pháp pháp lý phù hợp là yêu cầu cấp thiết đối với mọi cá nhân, doanh nghiệp.
Để bảo vệ quyền lợi hợp pháp và xử lý hiệu quả các tranh chấp phát sinh, hãy đặt lịch tư vấn tại Luật Thiên Mã – nơi quy tụ đội ngũ luật sư – chuyên gia pháp lý trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ. Bài viết dưới đây được biên soạn dựa trên Luật Sở hữu trí tuệ 2005 (sửa đổi, bổ sung 2022) cùng các văn bản hướng dẫn thi hành như Nghị định 46/2024/NĐ-CP và Nghị định 99/2013/NĐ-CP, sẽ cung cấp cho bạn góc nhìn toàn diện về vấn đề này.
Kiểu dáng công nghiệp là gì?
1.1. Định nghĩa kiểu dáng công nghiệp
Theo khoản 13 Điều 4 Luật Sở hữu trí tuệ 2005, được sửa đổi, bổ sung năm 2022, kiểu dáng công nghiệp là hình dáng bên ngoài của sản phẩm, được thể hiện bằng đường nét, hình khối, màu sắc hoặc sự kết hợp các yếu tố đó, có tính mới, tính sáng tạo và có khả năng áp dụng công nghiệp.
Ví dụ: thiết kế vỏ chai nước ngọt, vỏ điện thoại, dáng ghế văn phòng, kiểu dáng tủ lạnh…
1.2. Điều kiện bảo hộ kiểu dáng công nghiệp
Để được bảo hộ dưới dạng Bằng độc quyền kiểu dáng công nghiệp, kiểu dáng phải đáp ứng các điều kiện quy định tại Điều 65 và Điều 66 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 sửa đổi bổ sung 2022, bao gồm:
- Tính mới: Kiểu dáng chưa từng được công bố công khai dưới bất kỳ hình thức nào ở trong hoặc ngoài Việt Nam trước ngày nộp đơn, hoặc trước ngày ưu tiên (nếu có).
- Tính sáng tạo: Kiểu dáng không phải là sự sao chép đơn thuần, và không thể được tạo ra dễ dàng bởi người có hiểu biết trung bình trong lĩnh vực tương ứng.
- Tính áp dụng công nghiệp: Kiểu dáng có thể được sử dụng để sản xuất hàng loạt sản phẩm giống nhau bằng phương pháp công nghiệp hoặc thủ công nghiệp.
Dẫn chứng thực tiễn
Theo số liệu từ Cục Sở hữu trí tuệ Việt Nam, năm 2024, đã có hơn 3.500 đơn đăng ký kiểu dáng công nghiệp, tăng 15% so với năm 2023. Điều này cho thấy sự quan tâm ngày càng lớn của doanh nghiệp trong việc bảo vệ hình ảnh và thiết kế sản phẩm.
>>> Đặt lịch tư vấn với luật sư của chúng tôi và trải nghiệm dịch vụ pháp lý uy tín, nơi mọi vấn đề của bạn sẽ được giải quyết hiệu quả và nhanh chóng!
Hành vi xâm phạm kiểu dáng công nghiệp
2.1. Các hành vi bị coi là xâm phạm
Theo quy định tại Điều 126 Luật Sở hữu trí tuệ 2005, sửa đổi bổ sung năm 2022, và khoản 1 Điều 76 Nghị định 65/2023/NĐ-CP, các hành vi sau bị coi là xâm phạm quyền đối với kiểu dáng công nghiệp:
- Sử dụng kiểu dáng công nghiệp đã được cấp bằng bảo hộ hoặc kiểu dáng không khác biệt đáng kể với kiểu dáng được bảo hộ mà không có sự cho phép của chủ sở hữu.
- Sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, quảng cáo sản phẩm mang kiểu dáng vi phạm.
- Không trả tiền đền bù theo quy định trong thời gian công bố đơn đăng ký mà vẫn khai thác kiểu dáng.
2.2. Yếu tố xâm phạm
Theo khoản 1 Điều 76 Nghị định 65/2023/NĐ-CP, yếu tố xâm phạm kiểu dáng công nghiệp được xác định dựa trên:
- Hình dáng bên ngoài của sản phẩm hoặc bộ phận sản phẩm bị cho là xâm phạm;
- So sánh với phạm vi bảo hộ ghi nhận trong Bằng độc quyền kiểu dáng công nghiệp;
- Không khác biệt đáng kể là căn cứ then chốt để xác định hành vi vi phạm.
Dẫn chứng: Theo báo cáo năm 2024 của Cục Sở hữu trí tuệ, trong tổng số vụ khiếu nại về xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp, khoảng 12% liên quan đến kiểu dáng công nghiệp, trong đó phần lớn do sản phẩm vi phạm không khác biệt đáng kể về hình thức so với kiểu dáng đã đăng ký.
>>> Thanh toán ngay hôm nay để nhận được sự hỗ trợ pháp lý chuyên nghiệp từ đội ngũ luật sư giàu kinh nghiệm, giúp bạn vượt qua mọi thách thức pháp luật!
Mức phạt khi xâm phạm kiểu dáng công nghiệp
3.1. Xử phạt hành chính
Theo Nghị định 46/2024/NĐ-CP, hành vi xâm phạm quyền đối với kiểu dáng công nghiệp có thể bị xử phạt hành chính như sau:
- Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 250.000.000 đồng tùy vào mức độ, tính chất vi phạm và giá trị hàng hóa vi phạm.
- Buộc loại bỏ yếu tố vi phạm trên sản phẩm, bao bì, phương tiện kinh doanh.
- Tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm nếu có hành vi cố tình tái phạm hoặc gây hậu quả nghiêm trọng.
- Buộc tiêu hủy hàng hóa vi phạm trong trường hợp không thể khắc phục.
Ngoài ra, người vi phạm còn có thể bị buộc bồi thường thiệt hại cho chủ thể quyền nếu có yêu cầu dân sự từ phía bị hại.
3.2. Xử lý hình sự
Theo quy định tại Điều 226 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017), hành vi xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp đối với kiểu dáng công nghiệp có thể bị xử lý hình sự nếu:
- Hành vi được thực hiện một cách có tổ chức, quy mô lớn, hoặc
- Đã bị xử phạt hành chính mà còn tái phạm, và
- Gây thiệt hại nghiêm trọng cho chủ sở hữu quyền.
Mức phạt có thể bao gồm:
- Phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 1.000.000.000 đồng.
- Phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm đối với cá nhân vi phạm nghiêm trọng.
- Phạt tiền từ 200.000.000 đồng đến 3.000.000.000 đồng hoặc đình chỉ hoạt động từ 6 tháng đến 2 năm đối với pháp nhân thương mại vi phạm.
Ví dụ thực tế: Theo thống kê của Cục Sở hữu trí tuệ, trong giai đoạn 2022–2024, có hơn 100 vụ việc xâm phạm kiểu dáng công nghiệp bị xử phạt, trong đó phần lớn liên quan đến các ngành hàng tiêu dùng, nội thất và thiết bị gia dụng. Một số trường hợp nghiêm trọng đã bị khởi tố hình sự với mức phạt từ 100 triệu đồng trở lên.
>>> Chỉ một cuộc hẹn với luật sư, mọi vấn đề pháp lý sẽ được giải quyết triệt để, tiết kiệm thời gian và chi phí cho bạn!
Biện pháp xử lý xâm phạm kiểu dáng công nghiệp
4.1. Biện pháp hành chính
Theo quy định tại Điều 211 và Điều 214 Luật Sở hữu trí tuệ (sửa đổi, bổ sung năm 2022), hành vi xâm phạm quyền đối với kiểu dáng công nghiệp có thể bị xử lý bằng các biện pháp hành chính sau:
- Buộc chấm dứt hành vi vi phạm đối với bên sử dụng trái phép kiểu dáng đã được bảo hộ.
- Tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm, bao gồm hàng hóa, thiết bị sản xuất sử dụng kiểu dáng công nghiệp trái phép.
- Tiêu hủy hàng hóa vi phạm, kể cả sản phẩm và khuôn mẫu liên quan.
- Buộc nộp lại khoản lợi bất hợp pháp có được từ hành vi xâm phạm cho cơ quan nhà nước có thẩm quyền hoặc chủ sở hữu quyền.
4.2. Biện pháp dân sự và hình sự
Biện pháp dân sự (theo Điều 202 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 sửa đổi bổ sung 2022):
- Người bị xâm phạm quyền có thể khởi kiện ra tòa án yêu cầu bồi thường thiệt hại, buộc xin lỗi, cải chính công khai và áp dụng các biện pháp khẩn cấp tạm thời như yêu cầu thu giữ, đình chỉ tiêu thụ sản phẩm vi phạm.
- Mức bồi thường thiệt hại được xác định theo thiệt hại thực tế, lợi nhuận của bên vi phạm hoặc theo mức cố định (tối đa 500 triệu đồng nếu không chứng minh được thiệt hại cụ thể).
Biện pháp hình sự (theo Điều 226 Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi năm 2017):
- Áp dụng đối với hành vi xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp trong trường hợp gây thiệt hại nghiêm trọng hoặc đã bị xử phạt hành chính mà còn tái phạm.
- Mức hình phạt có thể lên đến 3 năm tù giam hoặc phạt tiền đến 1 tỷ đồng đối với cá nhân; phạt tiền từ 500 triệu đến 2 tỷ đồng hoặc đình chỉ hoạt động đến 2 năm đối với pháp nhân thương mại vi phạm.
>>> Thanh toán phí tư vấn hôm nay để nhận được giải pháp pháp lý tối ưu từ luật sư, bảo vệ quyền lợi của bạn một cách tốt nhất!
Giải pháp bảo vệ kiểu dáng công nghiệp
Kiểu dáng công nghiệp là tài sản trí tuệ có giá trị trong hoạt động sản xuất – kinh doanh. Để bảo vệ hiệu quả quyền lợi của mình, chủ sở hữu cần thực hiện đồng thời cả giải pháp pháp lý lẫn biện pháp thực tiễn.
5.1. Đăng ký bảo hộ kiểu dáng công nghiệp
- Đăng ký tại Cục Sở hữu trí tuệ là bước đầu tiên và bắt buộc để được cấp Bằng độc quyền kiểu dáng công nghiệp, từ đó có cơ sở pháp lý rõ ràng khi xảy ra tranh chấp.
- Văn bằng bảo hộ có thời hạn 5 năm và có thể gia hạn tối đa hai lần, mỗi lần 5 năm, tổng cộng lên đến 15 năm.
- Bảo hộ kiểu dáng giúp doanh nghiệp ngăn chặn đối thủ sao chép thiết kế, đồng thời khai thác thương mại thông qua việc chuyển nhượng hoặc cấp phép sử dụng.
5.2. Hành động ngăn chặn vi phạm
- Chủ sở hữu cần thường xuyên theo dõi thị trường, kết hợp với giám định để xác định hành vi vi phạm quyền kiểu dáng công nghiệp.
- Khi phát hiện vi phạm, có thể gửi đơn yêu cầu xử lý tới các cơ quan chức năng như:
- Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ
- Cơ quan Quản lý thị trường
- Cơ quan Hải quan (trong trường hợp hàng hóa vi phạm được nhập khẩu)
- Ngoài ra, có thể khởi kiện tại tòa án để yêu cầu bồi thường thiệt hại và buộc chấm dứt hành vi vi phạm.
>>> Đặt lịch tư vấn với luật sư của chúng tôi và trải nghiệm dịch vụ pháp lý uy tín, nơi mọi vấn đề của bạn sẽ được giải quyết hiệu quả và nhanh chóng!
Xâm phạm kiểu dáng công nghiệp không chỉ gây thiệt hại cho chủ sở hữu mà còn ảnh hưởng đến uy tín thương hiệu và thị trường. Việc đăng ký bảo hộ và xử lý kịp thời các hành vi vi phạm là cần thiết để bảo vệ quyền lợi hợp pháp. Hãy để Luật Thiên Mã đồng hành cùng bạn trong việc bảo vệ tài sản trí tuệ. Đặt lịch tư vấn ngay hôm nay tại Luật Thiên Mã để nhận hỗ trợ chuyên sâu từ các luật sư hàng đầu!
