Tình trạng cán bộ, công chức lợi dụng quyền lực để trục lợi cá nhân đang diễn biến phức tạp. Chỉ trong 5 tháng đầu năm 2025, hơn 220 vụ án liên quan đến hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong thi hành công vụ đã được khởi tố trên toàn quốc (theo thống kê từ C03 – Bộ Công an). Hành vi này không chỉ xâm phạm trật tự quản lý nhà nước mà còn làm suy giảm niềm tin xã hội vào bộ máy công quyền.
Bài viết được thực hiện bởi đội ngũ Luật sư Hình sự cấp cao tại Luật Thiên Mã, chuyên giải quyết các vấn đề liên quan đến tội danh lợi dụng chức vụ quyền hạn để trục lợi, hỗ trợ bị can, bị cáo và cả người bị hại trong quá trình tố tụng.
Cần luật sư hỗ trợ trong giai đoạn điều tra hoặc chuẩn bị hồ sơ bào chữa? Liên hệ ngay Luật Thiên Mã – tư vấn khẩn cấp 24/7.
>>> Nhanh tay đặt lịch tư vấn với luật sư của chúng tôi để được giải đáp mọi thắc mắc pháp lý, đảm bảo quyền lợi và sự an tâm cho bạn!
TỘI LỢI DỤNG CHỨC VỤ, QUYỀN HẠN TRONG THI HÀNH CÔNG VỤ LÀ GÌ?
Theo Điều 356 Bộ luật Hình sự (BLHS) năm 2015, tội “Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ” là hành vi của người có chức vụ, quyền hạn vì vụ lợi hoặc động cơ cá nhân khác mà làm trái công vụ gây thiệt hại về tài sản từ 10.000.000 đồng trở lên hoặc gây thiệt hại khác đến lợi ích của nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân”.
DẤU HIỆU LỢI DỤNG CHỨC VỤ QUYỀN HẠN ĐỂ TRỤC LỢI
Chủ thể của tội phạm
Chủ thể của tội phạm là người có chức vụ, quyền hạn.
Theo Khoản 2 Điều 352 Bộ luật hình sự năm 2015 thì người có chức vụ là người do bổ nhiệm, do bầu cử, do hợp đồng hoặc do một hình thức khác, có hưởng lương hoặc không hưởng lương, được giao thực hiện một nhiệm vụ nhất định và có quyền hạn nhất định trong khi thực hiện công vụ, nhiệm vụ.
Nếu người gây thiệt hại cho xã hội không có dấu hiệu về chức vụ, quyền hạn thì hành vi gây thiệt hại có thể cấu thành một tội phạm khác.
Mặt chủ quan của tội phạm
Lỗi của người phạm tội là lỗi cố ý.
Động cơ phạm tội là động cơ vụ lợi hoặc động cơ cá nhân khác. Động cơ vụ lợi là động cơ mưu cầu lợi ích vật chất cho mình, cho người khác hoặc cho một nhóm người nào đó. Động cơ cá nhân khác có thể là củng cố địa vị, uy tín cá nhân hoặc quyền lực cá nhân mà không mưu cầu lợi ích vật chất…
Khách thể của tội phạm
Tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ trực tiếp xâm hại đến sự hoạt động đúng đắn của các cơ quan, tổ chức; làm cho các cơ quan tổ chức bị suy yếu, mất uy tín, mất lòng tin của nhân dân vào Nhà nước.
Mặt khách quan của tội phạm
Hành vi khách quan của tội này là hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn làm trái công vụ.
Theo đó, làm trái công vụ là không làm hoặc làm không đúng, không đầy đủ nhiệm vụ được giao.
Hậu quả của tội phạm là dấu hiệu bắt buộc, cụ thể là hành vi phạm tội phải gây thiệt hại đến lợi ích của Nhà nước, của xã hội, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, công dân. Hậu quả của tội phạm rất đa dạng, chúng có thể là những thiệt hại mang tính vật chất như tính mạng, sức khỏe, tài sản nhưng cũng có thể là những thiệt hại phi vật chất như uy tín, danh dự, nhân phẩm con người… Khi có hậu quả xảy ra thì hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn làm trái công vụ bị coi là tội phạm.
Thủ đoạn phạm tội là lợi dụng chức vụ, quyền hạn, tức là người phạm tội sử dụng quyền hạn được giao như là một phương tiện phạm tội để thực hiện tội phạm.
HÌNH PHẠT TỘI LỢI DỤNG CHỨC VỤ, QUYỀN HẠN TRONG THI HÀNH CÔNG VỤ MỚI NHẤT
Tại Điều 356 Bộ luật Hình sự 2015 sửa đổi bổ sung 2017 quy định tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ là hành vi của người vì vụ lợi hoặc động cơ cá nhân khác mà lợi dụng chức vụ, quyền hạn làm trái công vụ gây thiệt hại về tài sản từ 10.000.000 đồng trở lên hoặc gây thiệt hại khác đến lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân. Theo đó, hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ sẽ bị xử lý cụ thể như sau:
“Điều 356. Tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ
- Người nào vì vụ lợi hoặc động cơ cá nhân khác mà lợi dụng chức vụ, quyền hạn làm trái công vụ gây thiệt hại về tài sản từ 10.000.000 đồng đến dưới 200.000.000 đồng hoặc gây thiệt hại khác đến lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.
- Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 05 năm đến 10 năm:
- a) Có tổ chức;
- b) Phạm tội 02 lần trở lên;
- c) Gây thiệt hại về tài sản từ 200.000.000 đồng đến dưới 1.000.000.000 đồng.
- Phạm tội gây thiệt hại về tài sản 1.000.000.000 đồng trở lên, thì bị phạt tù từ 10 năm đến 15 năm.
- Người phạm tội còn bị cấm đảm nhiệm chức vụ nhất định từ 01 năm đến 05 năm, có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng.”
Như vậy, người nào vì vụ lợi hoặc động cơ cá nhân khác mà lợi dụng chức vụ, quyền hạn làm trái công vụ gây thiệt hại về tài sản từ 10.000.000 đồng trở lên hoặc gây thiệt hại khác đến lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, tùy theo tính chất mức độ của hành vi phạm tội mà bị phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc phạt tù với khung hình phạt cao nhất lên đến 15 năm tù. Ngoài ra, người phạm tội còn bị cấm đảm nhiệm chức vụ nhất định từ 1 năm đến 5 năm và có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng theo quy định.
>>> Vấn đề pháp lý kéo dài khiến bạn mất việc, tốn tiền và kiệt sức? Đặt lịch tư vấn với luật sư giỏi ngay bây giờ! Chỉ một phí nhỏ, bạn được hỗ trợ tận tình, bảo vệ quyền lợi tối đa. Hoàn phí tư vấn khi thuê luật sư trọn gói. Điền form và thanh toán để gặp luật sư!
TRÁCH NHIỆM HÌNH SỰ VÀ DÂN SỰ KHI BỊ KẾT ÁN TỘI LỢI DỤNG CHỨC VỤ, QUYỀN HẠN
Khi bị kết án tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn, người phạm tội sẽ phải chịu trách nhiệm hình sự và dân sự. Trách nhiệm hình sự bao gồm việc bị phạt tù hoặc cải tạo không giam giữ, cấm đảm nhiệm chức vụ, và phạt tiền. Trách nhiệm dân sự bao gồm việc bồi thường thiệt hại về tài sản và các thiệt hại khác do hành vi phạm tội gây ra.
Trách nhiệm hình sự:
- Phạt tù hoặc cải tạo không giam giữ:
Mức phạt cụ thể sẽ tùy thuộc vào mức độ vi phạm và hậu quả của hành vi. Ví dụ, nếu lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ gây thiệt hại về tài sản từ 10 triệu đồng đến dưới 200 triệu đồng, có thể bị phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc phạt tù từ 1 năm đến 5 năm.
- Cấm đảm nhiệm chức vụ:
Người phạm tội có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ nhất định từ 1 đến 5 năm.
- Phạt tiền:
Ngoài các hình phạt trên, người phạm tội còn có thể bị phạt tiền.
Trách nhiệm dân sự:
- Bồi thường thiệt hại về tài sản:
Người phạm tội có nghĩa vụ bồi thường thiệt hại về tài sản cho các bên bị thiệt hại do hành vi phạm tội gây ra.
- Bồi thường thiệt hại khác:
Người phạm tội cũng có thể phải bồi thường các thiệt hại khác, như thiệt hại về uy tín, danh dự, hoặc các thiệt hại khác mà các bên bị thiệt hại đã phải gánh chịu.
Lưu ý:
- Việc xác định mức độ vi phạm, hậu quả của hành vi, và mức độ bồi thường sẽ được Tòa án xem xét và quyết định dựa trên các quy định của pháp luật.
- Trách nhiệm dân sự có thể được thực hiện song song với trách nhiệm hình sự, hoặc được thực hiện sau khi vụ án hình sự kết thúc.
- Trong trường hợp người phạm tội là một tổ chức, trách nhiệm dân sự sẽ được áp dụng cho pháp nhân của tổ chức đó.
CÁC CÂU HỎI THƯỜNG GẶP
- Hành vi lợi dụng chức vụ trong doanh nghiệp nhà nước có bị xử lý như trong cơ quan nhà nước không?
Có. Theo quy định tại Điều 356 BLHS 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017), người có chức vụ, quyền hạn trong doanh nghiệp nhà nước vẫn bị xử lý nếu lợi dụng chức vụ để trục lợi hoặc gây thiệt hại, tương đương với xử lý trong các cơ quan hành chính nhà nước.
- Bị hại có quyền yêu cầu bồi thường dân sự trong vụ án này không?
Có. Bị hại có quyền yêu cầu Tòa án buộc bị cáo bồi thường thiệt hại về vật chất và tinh thần nếu chứng minh được hậu quả do hành vi phạm tội gây ra. Yêu cầu này có thể được gửi trong giai đoạn điều tra hoặc xét xử.
- Tội danh này có áp dụng với cán bộ nghỉ hưu không?
Có thể. Nếu hành vi lợi dụng chức vụ được thực hiện trong thời điểm đương chức, thì việc đã nghỉ hưu không làm mất đi trách nhiệm hình sự. Cá nhân vẫn có thể bị truy cứu nếu có đủ căn cứ pháp lý và chứng cứ.
- Người tố giác có được bảo vệ khi cung cấp thông tin về hành vi lợi dụng chức vụ không?
Có. Theo Luật Tố cáo và Bộ luật Tố tụng Hình sự, người tố giác hành vi phạm tội được bảo vệ danh tính, tính mạng, tài sản và người thân, đặc biệt nếu hành vi tố giác liên quan đến người có chức vụ cao.
- Luật Thiên Mã có hỗ trợ viết đơn tố cáo hoặc đơn kêu oan trong vụ việc liên quan đến tội này không?
Có. Luật Thiên Mã cung cấp dịch vụ pháp lý toàn diện, bao gồm soạn thảo đơn tố cáo, đơn đề nghị xem xét lại bản án, đơn kêu oan và tư vấn chiến lược bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho cả người bị hại lẫn bị cáo.
Tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong thi hành công vụ là vấn đề pháp lý phức tạp, đòi hỏi phân tích chuyên sâu về động cơ, hậu quả và chứng cứ cụ thể. Việc lựa chọn đơn vị tư vấn giàu kinh nghiệm là yếu tố quyết định giúp bạn tránh được những hậu quả nặng nề về pháp lý và tài chính.
Hãy để Luật Thiên Mã đồng hành cùng bạn – đặt lịch tư vấn trực tiếp tại văn phòng hoặc online ngay hôm nay!
>>> Đừng để vấn đề pháp lý làm bạn mất thời gian, hao tiền bạc và mệt mỏi thêm nữa! Hãy đặt lịch tư vấn với luật sư ngay hôm nay – Chỉ một khoản phí nhỏ, bạn tiết kiệm công sức và nhận giải pháp chuẩn tốt nhất từ luật sư.
