Thực trạng đáng lo ngại về hành vi làm lây lan dịch bệnh tại Việt Nam
Trong những năm gần đây, đặc biệt qua các đợt dịch bệnh nguy hiểm như COVID-19, tình trạng cố ý làm lây lan dịch bệnh đã trở thành một trong những hành vi bị xã hội lên án mạnh mẽ. Theo thống kê từ Bộ Y tế, chỉ riêng năm qua, đã có hơn 120 trường hợp bị khởi tố liên quan đến tội làm lây lan dịch bệnh do hành vi trốn cách ly, không khai báo y tế trung thực, hoặc tổ chức di chuyển trái phép vùng dịch.
Bài viết dưới đây được đội ngũ luật sư hình sự của Công ty Luật TNHH Thiên Mã nghiên cứu và tổng hợp theo quy định mới nhất của Bộ luật Hình sự và Luật phòng, chống bệnh truyền nhiễm.
>>> Thanh toán phí tư vấn hôm nay để nhận được giải pháp pháp lý tối ưu từ luật sư, bảo vệ quyền lợi của bạn một cách tốt nhất!
LÀM LÂY LAN DỊCH BỆNH LÀ NHƯ THẾ NÀO? QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VỀ TỘI LÀM LÂY LAN DỊCH BỆNH
Đối với tội “Làm lây lan dịch bệnh truyền nhiễm nguy hiểm cho người” có thể hiểu là hành vi của người có đủ năng lực trách nhiệm hình sự, pháp nhân thương mại cố ý đưa ra hoặc cho phép đưa ra khỏi vùng có dịch bệnh động vật, thực vật, sản phẩm động vật, thực vật hoặc vật phẩm khác có khả năng truyền dịch bệnh nguy hiểm cho người; đưa vào hoặc cho phép đưa vào Việt Nam động vật, thực vật hoặc sản phẩm động vật, thực vật bị nhiễm bệnh hoặc mang mầm bệnh nguy hiểm có khả năng lây truyền cho người hoặc các hành vi khác làm lây lan dịch bệnh nguy hiểm cho người.
Điều 240 Bộ luật hình sự 2015 quy định về tội làm lây lan dịch bệnh như sau:
Điều 240. Tội làm lây lan dịch bệnh truyền nhiễm nguy hiểm cho người, quy định như sau:
“1. Người nào thực hiện một trong các hành vi sau đây, làm lây lan dịch bệnh truyền nhiễm nguy hiểm cho người, thì bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 1 năm đến 5 năm:
- a) Đưa ra hoặc cho phép đưa ra khỏi vùng có dịch bệnh động vật, thực vật, sản phẩm động vật, thực vật hoặc vật phẩm khác có khả năng lây truyền dịch bệnh nguy hiểm cho người, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác;
- b) Đưa vào hoặc cho phép đưa vào lãnh thổ Việt Nam động vật, thực vật hoặc sản phẩm động vật, thực vật bị nhiễm bệnh hoặc mang mầm bệnh nguy hiểm có khả năng lây truyền cho người;
- c) Hành vi khác làm lây lan dịch bệnh nguy hiểm cho người.
- Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 5 năm đến 10 năm:
- a) Dẫn đến phải công bố dịch thuộc thẩm quyền của Chủ tịch UBND cấp tỉnh hoặc Bộ trưởng Bộ Y tế;
- b) Làm chết người.
- Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 10 năm đến 12 năm:
- a) Dẫn đến phải công bố dịch thuộc thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ;
- b) Làm chết hai người trở lên.
- Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 1 năm đến 5 năm.
CÁC DẤU HIỆU CƠ BẢN CỦA TỘI “LÀM LÂY LAN DỊCH BỆNH TRUYỀN NHIỄM NGUY HIỂM CHO NGƯỜI”
Chủ thể của tội phạm:
Chủ thể của tội phạm này vừa là chủ thể đặc biệt, vừa là chủ thể không đặc biệt.
– Là chủ thể đặc biệt nếu có hành vi “cho phép đưa ra hoặc cho phép đưa vào lãnh thổ Việt Nam…” thì chỉ những người có chức vụ, quyền hạn trong việc phê duyệt, chấp thuận, cho phép đưa ra khỏi vùng dịch hoặc cho phép đưa vào lãnh thổ Việt Nam động vật, thực vật hoặc sản phẩm động vật, thực vật nhưng những động vật, thực vật hoặc sản phẩm này bị nhiễm bệnh hoặc mang mầm bệnh nguy hiểm có khả năng lây truyền cho người.
– Không phải là chủ thể đặc biệt, nếu là người có năng lực trách nhiệm hình sự và đủ 16 tuổi trở lên đều là chủ thể của tội phạm này, còn đối với người dưới 16 tuổi không phải chịu trách nhiệm hình sự về tội phạm này ở bất cứ khoản nào của điều luật, vì theo quy định tại khoản 2 Điều 12 Bộ luật Hình sự thì người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi phải chịu trách nhiệm hình sự về tội phạm rất nghiêm trọng, tội phạm đặc biệt nghiêm trọng quy định tại một trong các Điều 123, 134, 141, 142, 143, 144, 150, 151, 168, 169, 170, 171, 173, 178, 248, 249, 250, 251, 252, 265, 266, 286, 287, 289, 290, 299, 303 và 304 của Bộ luật Hình sự (không có Điều 240).
Khách thể của tội phạm
Tội “Làm lây lan dịch bệnh truyền nhiễm nguy hiểm cho người” là hành vi xâm hại đến sự bền vững và ổn định của môi trường; gây ra những thiệt hại đến tính mạng, sức khỏe của con người cũng như cho môi trường sinh thái.
Hành vi khách quan
Người phạm tội “Làm lây lan dịch bệnh truyền nhiễm nguy hiểm cho người”, được thể hiện ở một trong các hành vi cụ thể sau:
– Đưa ra khỏi vùng có dịch bệnh động vật, thực vật, sản phẩm động vật, thực vật hoặc vật phẩm khác có khả năng lây truyền dịch bệnh nguy hiểm cho người.
Do dịch bệnh thường phát sinh từ những vùng, những khu vực nhất định nên khi phát hiện dịch bệnh, ngành y tế cùng các cơ quan liên quan phải tổ chức khoanh vùng có dịch để xử lý và hạn chế sự lây lan.
Hành vi đưa ra khỏi vùng có dịch bệnh động vật, thực vật, sản phẩm động vật, thực vật hoặc vật phẩm khác (như dụng cụ, phương tiện giết mổ động vật, vật liệu, bao bì đóng gói, lưu thông vận chuyển động vật, thực vật bị nhiễm bệnh hoặc mang mầm bệnh) có khả năng lây truyền dịch bệnh nguy hiểm cho người là làm cho dịch lây lan ra khỏi vùng có dịch, gây những hậu quả xấu cho môi trường và tính mạng, sức khỏe của con người trong những vùng chưa bị lây nhiễm.
– Cho phép đưa ra khỏi vùng có dịch bệnh động vật, thực vật, sản phẩm động vật, thực vật hoặc vật phẩm khác có khả năng lây truyền dịch bệnh nguy hiểm cho người.
Đây là hành vi vi phạm của người có thẩm quyền trong hoạt động phòng, chống dịch bệnh truyền nhiễm về phân vùng dịch, kiểm soát dịch bệnh.
– Đưa vào Việt Nam động vật, thực vật hoặc sản phẩm động vật, thực vật bị nhiễm bệnh hoặc mang mầm bệnh nguy hiểm có khả năng lây truyền cho người.
Hành vi này cũng làm cho dịch bệnh truyền nhiễm nguy hiểm lây lan vào Việt Nam, gây những hậu quả xấu cho môi trường và cho tính mạng, sức khỏe của con người.
– Cho phép đưa vào Việt Nam động vật, thực vật hoặc sản phẩm động vật, thực vật bị nhiễm bệnh hoặc mang mầm bệnh nguy hiểm có khả năng lây truyền cho người.
Đây là hành vi vi phạm của những người có thẩm quyền trong quản lý nhập cảnh.
– Các hành vi khác làm lây lan dịch bệnh nguy hiểm cho người như: cố tình không tiêm phòng vaccine phòng dịch cho nhân dân; không tổ chức kịp thời khoanh vùng, tẩy uế khu vực có dịch để dịch bệnh có điều kiện lây lan thêm; người bị nhiễm bệnh không chịu áp dụng các phương pháp cách ly, phòng ngừa bắt buộc để tránh lây lan dịch bệnh cho người khác… đều có thể làm cho dịch bệnh nguy hiểm lây lan, gây những hậu quả xấu cho môi trường và cho tính mạng, sức khỏe của con người; những hành vi này đều bị coi là hành vi phạm tội.
Đối với các hành vi phạm tội trên thì hành vi làm lây lan dịch bệnh Covid-19 cho người khác được coi là “hành vi khác” quy định tại điểm c khoản 1 Điều 240 Bộ luật Hình sự.
Người thực hiện những hành vi nói trên chưa làm lây lan dịch bệnh truyền nhiễm nguy hiểm cho người thì chưa bị coi là tội phạm nhưng có thể bị xử lý hành chính.
Dấu hiệu chủ quan của tội phạm
Tội phạm này được thực hiện do lỗi cố ý, người thực hiện hành vi phạm tội nhận thức được hành vi của mình nguy hiểm cho xã hội, có thể làm lây lan dịch bệnh nguy hiểm cho người nhưng vẫn thực hiện. Động cơ và mục đích của người phạm tội không phải là dấu hiệu bắt buộc của cấu thành tội phạm.
>>> Đặt lịch ngay để được tư vấn bởi đội ngũ luật sư hàng đầu, giúp bạn giải quyết mọi khó khăn pháp lý một cách hiệu quả!
XỬ LÝ NHƯ THẾ NÀO ĐỐI VỚI TỘI LÀM LÂY LAN DỊCH BỆNH?
- Xử lý hành chính (nếu chưa đủ dấu hiệu cấu thành tội phạm)
Theo Nghị định 117/2020/NĐ-CP, mức phạt có thể lên đến:
- Phạt tiền từ 10 – 20 triệu đồng đối với cá nhân
- Phạt tiền từ 20 – 40 triệu đồng đối với tổ chức
Trường hợp bao gồm: không đeo khẩu trang nơi công cộng khi có yêu cầu, khai báo không trung thực, trốn cách ly, không chấp hành mệnh lệnh của cơ quan phòng, chống dịch.
- Xử lý hình sự (khi đã gây hậu quả nghiêm trọng)
Người vi phạm sẽ bị truy tố nếu hành vi của họ đủ yếu tố cấu thành tội phạm theo Điều 240 BLHS. Các mức hình phạt bao gồm:
- Tù từ 1 đến 5 năm: Nếu hành vi gây hậu quả thiệt hại cho sức khỏe người khác hoặc nguy cơ lây lan dịch bệnh rộng
- Tù từ 5 đến 10 năm: Nếu làm chết người hoặc gây thiệt hại nghiêm trọng
- Tù từ 10 đến 12 năm: Nếu làm chết từ 2 người trở lên hoặc thiệt hại đặc biệt nghiêm trọng
Ngoài án tù, người phạm tội còn có thể:
- Bị phạt tiền từ 20 đến 100 triệu đồng
- Bị cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 1 đến 5 năm
- Bị cấm cư trú hoặc chịu sự giám sát của chính quyền địa phương
- Xử lý bổ sung và trách nhiệm dân sự
Ngoài xử phạt hành chính hoặc hình sự, người vi phạm còn có thể phải:
- Bồi thường thiệt hại cho cá nhân, tổ chức bị ảnh hưởng do hậu quả lây lan dịch bệnh
- Xin lỗi công khai, khắc phục hậu quả
- Tham gia lao động công ích, hỗ trợ chi phí phòng chống dịch tùy theo phán quyết của tòa án
CÁC CÂU HỎI THƯỜNG GẶP
- Tội làm lây lan dịch bệnh có áp dụng cho người nước ngoài không?
Có. Người nước ngoài phạm tội trên lãnh thổ Việt Nam sẽ bị xử lý theo pháp luật Việt Nam. Trường hợp đặc biệt có thể áp dụng biện pháp trục xuất sau khi chấp hành án.
- Người chưa thành niên làm lây lan dịch bệnh có bị truy cứu không?
Nếu người đó từ 14 tuổi trở lên và hành vi gây hậu quả nghiêm trọng thì vẫn có thể bị truy cứu hình sự theo quy định tại Bộ luật Hình sự.
- Tội làm lây lan dịch bệnh có thuộc tội danh có thể hoãn thi hành án không?
Có thể, nếu người phạm tội mang thai, nuôi con dưới 36 tháng tuổi, hoặc có lý do sức khỏe chính đáng, có thể đề nghị hoãn hoặc tạm đình chỉ thi hành án theo quy định tại Luật Thi hành án hình sự.
- Người tố cáo sai về hành vi lây lan dịch bệnh có bị xử phạt không?
Có. Nếu cố ý vu khống, cung cấp thông tin sai sự thật, người tố cáo có thể bị xử lý hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 156 BLHS – Tội vu khống.
- Có được miễn trách nhiệm hình sự nếu hợp tác điều tra sau khi vi phạm?
Trường hợp người phạm tội chủ động khai báo, khắc phục hậu quả, hợp tác điều tra và có tình tiết giảm nhẹ khác, tòa án có thể giảm nhẹ hoặc miễn trách nhiệm hình sự theo Điều 29 Bộ luật Hình sự.
Tội làm lây lan dịch bệnh không chỉ gây hậu quả lớn về y tế – xã hội, mà còn là hành vi vi phạm pháp luật nghiêm trọng bị xử lý hình sự nghiêm khắc. Việc nắm rõ quy định pháp luật, hiểu đúng mức phạt tù, cũng như biết cách xử lý khi phát hiện vi phạm là điều cần thiết cho mỗi cá nhân, tổ chức.
Bạn đang gặp rắc rối liên quan đến hành vi vi phạm phòng, chống dịch?
>>> Đừng chần chừ, giải pháp pháp lý tốt nhất từ luật sư đang chờ bạn – đặt lịch tư vấn ngay hôm nay!
