Theo số liệu từ Hiệp hội Kiến trúc Việt Nam, tính đến quý I/2025, có đến 65% công trình dân dụng và công nghiệp phải chỉnh sửa thiết kế kiến trúc ít nhất một lần trong quá trình triển khai. Nguyên nhân chủ yếu đến từ việc thiếu tư vấn pháp lý, không đánh giá đầy đủ các yếu tố quy hoạch, hoặc lựa chọn sai đơn vị tư vấn. Việc thiết kế kiến trúc đẹp, hiện đại, đảm bảo hài hòa công năng – thẩm mỹ – pháp luật đang là xu hướng bắt buộc, đặc biệt trong các đô thị loại 1, loại đặc biệt.
Không chỉ là đơn vị pháp lý, Luật Thiên Mã còn sở hữu đội ngũ cố vấn kỹ thuật – kiến trúc sư chuyên sâu về quy hoạch, giấy phép xây dựng và thiết kế kiến trúc. Chúng tôi đã hỗ trợ hàng trăm cá nhân, tổ chức thiết kế các công trình vừa đẹp – hiện đại – đúng pháp luật, từ nhà ở riêng lẻ đến các dự án lớn. Bài viết sẽ là tài liệu tham khảo hữu ích giúp bạn tránh được các rủi ro khi lựa chọn đơn vị thiết kế.
>>> Đừng để rắc rối pháp lý làm bạn kiệt sức, hao tiền và mất cơ hội! Đặt lịch tư vấn với Luật sư ngay hôm nay – chỉ một phí nhỏ, luật sư uy tín giúp bạn xử lý nhanh gọn. Hoàn phí khi dùng thuê luật sư trọn gói sau tư vấn. Thanh toán gấp để tư vấn pháp lý tránh thiệt hại thêm!
KHÁI NIỆM THIẾT KẾ KIẾN TRÚC
Thiết kế kiến trúc là gì?
Theo Khoản 10 Điều 3 Luật Kiến trúc 2019, thiết kế kiến trúc được định nghĩa là “việc lập phương án kiến trúc thể hiện ý tưởng về hình khối không gian, giải pháp kiến trúc, vật liệu, màu sắc cho công trình và các thành phần thuộc công trình.”
Rộng hơn, trong lĩnh vực xây dựng, thiết kế xây dựng (bao gồm thiết kế kiến trúc) được quy định tại Khoản 12 Điều 3 Luật Xây dựng 2014 (sửa đổi, bổ sung năm 2020) là “việc thể hiện bằng nét vẽ, hình ảnh, số liệu, ký hiệu trên bản vẽ, mô hình hoặc bằng các hình thức khác theo quy định để thể hiện ý đồ của người thiết kế, làm cơ sở cho việc thi công xây dựng công trình.”
Như vậy, thiết kế kiến trúc là một bộ phận cấu thành quan trọng của thiết kế xây dựng, tập trung vào khía cạnh thẩm mỹ, công năng và giải pháp không gian của công trình.
QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT HIỆN HÀNH VỀ THIẾT KẾ KIẾN TRÚC
Hoạt động thiết kế kiến trúc chịu sự điều chỉnh của nhiều văn bản quy phạm pháp luật. Dưới đây là các văn bản chủ chốt và những điểm cần lưu ý:
- Luật Kiến trúc 2019:
Đây là văn bản pháp lý có hiệu lực cao nhất, điều chỉnh trực tiếp hoạt động kiến trúc. Một số nội dung quan trọng:
- Nguyên tắc hoạt động kiến trúc (Điều 4): Tuân thủ pháp luật, quy hoạch, bảo vệ môi trường, phát huy giá trị văn hóa, đảm bảo công năng, an toàn, mỹ quan.
- Yêu cầu đối với thiết kế kiến trúc (Điều 13): Phù hợp quy hoạch, công năng sử dụng, an toàn, tiết kiệm năng lượng, bảo vệ môi trường, hài hòa cảnh quan.
- Quản lý hành nghề kiến trúc (Chương III): Quy định về chứng chỉ hành nghề kiến trúc sư, điều kiện của tổ chức hành nghề kiến trúc.
- Quyền tác giả đối với tác phẩm kiến trúc (Điều 16): Khẳng định quyền sở hữu trí tuệ của kiến trúc sư và tổ chức thiết kế.
- Luật Xây dựng 2014 (sửa đổi, bổ sung năm 2020):
Luật này quy định chung về hoạt động đầu tư xây dựng, trong đó có thiết kế xây dựng:
- Các bước thiết kế xây dựng (Điều 78): Tùy theo quy mô, tính chất công trình mà có thể gồm thiết kế sơ bộ, thiết kế cơ sở, thiết kế kỹ thuật, thiết kế bản vẽ thi công và các bước thiết kế khác.
- Nội dung hồ sơ thiết kế xây dựng (Điều 80): Quy định chi tiết thành phần hồ sơ cho từng bước thiết kế.
- Thẩm định, phê duyệt thiết kế xây dựng (Điều 82, 83, 83a, 83b): Quy trình và trách nhiệm của các bên trong việc thẩm định, phê duyệt.
- Quyền và nghĩa vụ của chủ đầu tư, nhà thầu trong thiết kế xây dựng (Điều 86, 87).
- Nghị định 15/2021/NĐ-CP ngày 03/03/2021 quy định chi tiết một số nội dung về quản lý dự án đầu tư xây dựng:
Nghị định này hướng dẫn chi tiết Luật Xây dựng, bao gồm các quy định về:
- Quản lý chất lượng thiết kế xây dựng.
- Nội dung quản lý thực hiện hợp đồng tư vấn thiết kế.
- Thẩm định thiết kế xây dựng triển khai sau thiết kế cơ sở.
- Nghị định 06/2021/NĐ-CP ngày 26/01/2021 quy định chi tiết một số nội dung về quản lý chất lượng, thi công xây dựng và bảo trì công trình xây dựng: Nghị định này tập trung vào khía cạnh chất lượng công trình, trong đó có chất lượng của công tác thiết kế.
- Luật Sở hữu trí tuệ 2005 (sửa đổi, bổ sung năm 2009, 2019, 2022): Bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm kiến trúc (Điều 14, Điều 20, Điều 21).
Mẹo của Luật sư: Theo báo cáo của chúng tôi, nhiều tranh chấp phát sinh do các bên không cập nhật hoặc áp dụng sai các quy định pháp luật mới. Chủ đầu tư và nhà thầu cần thường xuyên cập nhật các văn bản này và các thông tư hướng dẫn liên quan để đảm bảo tuân thủ.
HỢP ĐỒNG THIẾT KẾ KIẾN TRÚC: NỀN TẢNG PHÁP LÝ VỮNG CHẮC
Khái niệm
Hợp đồng thiết kế kiến trúc là văn bản pháp lý quan trọng nhất, ràng buộc quyền và nghĩa vụ của chủ đầu tư và đơn vị thiết kế. Một hợp đồng rõ ràng, chi tiết sẽ là cơ sở để giải quyết mọi vấn đề phát sinh, đảm bảo một thiết kế kiến trúc uy tín và chất lượng.
Nội dung hợp đồng
Các điều khoản thiết yếu trong hợp đồng thiết kế kiến trúc:
- Thông tin các bên: Tên, địa chỉ, người đại diện hợp pháp, mã số thuế.
- Đối tượng hợp đồng: Mô tả chi tiết công trình cần thiết kế (loại công trình, quy mô, địa điểm).
- Phạm vi công việc: Liệt kê cụ thể các hạng mục công việc thiết kế (ví dụ: thiết kế ý tưởng, thiết kế cơ sở, thiết kế kỹ thuật, thiết kế bản vẽ thi công kiến trúc, thiết kế nội thất nếu có).
- Sản phẩm giao nhận: Quy định rõ ràng về số lượng, định dạng hồ sơ thiết kế (bản cứng, bản mềm), các tài liệu kèm theo.
- Tiến độ thực hiện: Xác định rõ thời gian bắt đầu, thời gian hoàn thành từng giai đoạn và toàn bộ hợp đồng.
- Giá trị hợp đồng và phương thức thanh toán: Tổng giá trị, đơn giá (nếu có), các đợt thanh toán, điều kiện thanh toán. Cần làm rõ các chi phí phát sinh (nếu có) như chi phí đi lại, in ấn thêm hồ sơ.
- Quyền và nghĩa vụ của các bên:
- Chủ đầu tư: Cung cấp thông tin, tài liệu cần thiết; phê duyệt thiết kế; thanh toán đúng hạn.
- Nhà thầu thiết kế: Thực hiện công việc theo đúng yêu cầu, chất lượng, tiến độ; chịu trách nhiệm về tính chính xác, pháp lý của hồ sơ thiết kế; bảo mật thông tin; chỉnh sửa thiết kế theo yêu cầu hợp lý của chủ đầu tư.
- Quyền sở hữu trí tuệ: Xác định rõ ai là chủ sở hữu bản quyền thiết kế, quyền sử dụng thiết kế. Thông thường, chủ đầu tư có quyền sử dụng thiết kế cho công trình đã ký hợp đồng, còn quyền tác giả (quyền nhân thân) vẫn thuộc về kiến trúc sư/đơn vị thiết kế.
- Bảo hành sản phẩm thiết kế: Thời gian và phạm vi bảo hành (ví dụ: sửa lỗi thiết kế nếu có).
- Điều chỉnh, thay đổi thiết kế: Quy trình, chi phí và ảnh hưởng đến tiến độ khi có yêu cầu thay đổi thiết kế từ một trong hai bên.
- Trường hợp bất khả kháng: Quy định các sự kiện bất khả kháng và cách xử lý.
- Chấm dứt hợp đồng: Các trường hợp và hậu quả pháp lý khi một trong hai bên chấm dứt hợp đồng trước thời hạn.
- Giải quyết tranh chấp: Thỏa thuận phương thức giải quyết (thương lượng, hòa giải, trọng tài hoặc tòa án).
“Thiết kế kiến trúc giá rẻ” và rủi ro từ hợp đồng sơ sài
Nhiều chủ đầu tư bị thu hút bởi các lời chào mời thiết kế kiến trúc giá rẻ. Tuy nhiên, Mẫu Văn Bản chúng tôi đã phân tích cho thấy, nhiều trường hợp “giá rẻ” đi kèm với hợp đồng sơ sài, thiếu các điều khoản quan trọng, dẫn đến rủi ro như:
- Phạm vi công việc không rõ ràng, dễ phát sinh chi phí.
- Chất lượng thiết kế không đảm bảo, không phù hợp quy chuẩn.
- Không có cam kết về tiến độ.
- Không quy định rõ về bản quyền.
- Khó khăn trong việc yêu cầu chỉnh sửa hoặc giải quyết tranh chấp.
Mẹo của Luật sư: Đừng tiếc thời gian và chi phí để có một hợp đồng thiết kế kiến trúc chặt chẽ. Nên tham vấn ý kiến luật sư để rà soát hoặc soạn thảo hợp đồng, đặc biệt với các dự án có giá trị lớn hoặc tính chất phức tạp.
>>> Cơ hội thoát khỏi vòng xoáy mất tiền, mất sức và trì hoãn vì pháp lý! Đặt lịch tư vấn với Luật sư hôm nay – chỉ một phí nhỏ, bạn được luật sư hàng đầu hỗ trợ, bảo vệ lợi ích tối đa. Thanh toán ngay để thay đổi tình thế!
QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ ĐỐI VỚI THIẾT KẾ KIẾN TRÚC
Một thiết kế kiến trúc đẹp và độc đáo là một tác phẩm sáng tạo, được pháp luật bảo hộ dưới dạng quyền tác giả.
Ai là chủ sở hữu quyền tác giả?
Theo Điều 39 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 (sửa đổi, bổ sung), trường hợp tổ chức giao nhiệm vụ cho tác giả hoặc tác giả sáng tạo theo hợp đồng với tổ chức thì tổ chức đó là chủ sở hữu quyền tài sản, trừ trường hợp có thoả thuận khác. Tác giả vẫn giữ quyền nhân thân (đứng tên tác giả, bảo vệ sự toàn vẹn của tác phẩm).
Trong đa số hợp đồng thiết kế kiến trúc, đơn vị thiết kế (tổ chức) sẽ là chủ sở hữu quyền tài sản đối với bản thiết kế. Kiến trúc sư trực tiếp sáng tạo là tác giả.
Quyền của chủ đầu tư đối với thiết kế
Chủ đầu tư, sau khi đã thanh toán đầy đủ chi phí thiết kế theo hợp đồng, thường có quyền sử dụng hồ sơ thiết kế cho mục đích xây dựng công trình đã thỏa thuận. Tuy nhiên, việc sử dụng thiết kế đó cho một công trình khác hoặc bán lại thiết kế cần có sự đồng ý của chủ sở hữu quyền tác giả và có thể phải trả thêm chi phí.
Bảo vệ thiết kế kiến trúc hiện đại và độc đáo
Để bảo vệ thiết kế của mình, các kiến trúc sư và đơn vị thiết kế nên:
- Lưu giữ đầy đủ hồ sơ, tài liệu chứng minh quá trình sáng tạo.
- Cân nhắc đăng ký quyền tác giả tại Cục Bản quyền tác giả (mặc dù quyền tác giả tự động phát sinh khi tác phẩm được định hình).
- Quy định rõ ràng về quyền sở hữu trí tuệ trong hợp đồng.
Mẹo của Luật sư: Các điều khoản về quyền sở hữu trí tuệ trong hợp đồng phải rất cụ thể: ai sở hữu quyền tác giả, phạm vi sử dụng của chủ đầu tư, quyền chỉnh sửa thiết kế, và việc sử dụng hình ảnh công trình sau khi hoàn thành cho mục đích quảng bá của đơn vị thiết kế.
Quản lý thay đổi thiết kế: thách thức và giải pháp pháp lý
Trong quá trình triển khai, việc thay đổi, điều chỉnh thiết kế kiến trúc là điều khó tránh khỏi, xuất phát từ yêu cầu của chủ đầu tư, điều kiện thực tế thi công, hoặc các yếu tố khách quan khác.
Quy trình pháp lý khi thay đổi thiết kế:
- Yêu cầu thay đổi: Phải được lập thành văn bản, nêu rõ lý do, nội dung thay đổi.
- Đánh giá tác động: Đơn vị thiết kế đánh giá tác động của thay đổi đến chi phí, tiến độ, an toàn, quy chuẩn.
- Thỏa thuận và phê duyệt: Các bên thống nhất về việc thay đổi và các điều kiện kèm theo (chi phí phát sinh, điều chỉnh tiến độ). Việc này nên được lập thành phụ lục hợp đồng hoặc biên bản thỏa thuận.
- Cập nhật hồ sơ thiết kế: Đơn vị thiết kế cập nhật hồ sơ thiết kế đã điều chỉnh.
- Thẩm định lại (nếu cần): Đối với những thay đổi lớn ảnh hưởng đến an toàn chịu lực, quy hoạch, phòng cháy chữa cháy, có thể cần phải thẩm định lại thiết kế theo quy định.
Hậu quả của việc thay đổi thiết kế không đúng quy trình:
- Phát sinh tranh chấp về chi phí, tiến độ.
- Ảnh hưởng đến chất lượng, an toàn công trình.
- Có thể bị xử phạt vi phạm hành chính nếu thay đổi làm sai lệch nội dung giấy phép xây dựng đã được cấp.
Theo báo cáo của chúng tôi, nhiều dự án bị kéo dài và đội vốn đáng kể do quản lý thay đổi thiết kế không hiệu quả. Việc không lập văn bản xác nhận các thay đổi là một trong những nguyên nhân phổ biến dẫn đến tranh chấp.
Mẹo của Luật sư: Luôn yêu cầu mọi thay đổi thiết kế phải được lập thành văn bản, có chữ ký xác nhận của các bên. Tại Mẫu Văn Bản, “Biên bản thỏa thuận thay đổi thiết kế” hoặc “Phụ lục hợp đồng điều chỉnh thiết kế” là công cụ pháp lý hữu hiệu.
Thiết kế kiến trúc không đơn thuần là việc vẽ ra một bản vẽ nhà ở, tòa nhà hay công trình – mà là sự kết hợp chặt chẽ giữa thẩm mỹ, kỹ thuật, công năng và pháp luật. Trong bối cảnh các quy định về cấp phép xây dựng, quy hoạch, mật độ xây dựng ngày càng chặt chẽ, việc lựa chọn đơn vị thiết kế kiến trúc uy tín là yếu tố then chốt quyết định sự thành công của cả dự án.
Dù bạn đang tìm kiếm mẫu thiết kế kiến trúc đẹp, hiện đại, hay một giải pháp thiết kế kiến trúc giá rẻ nhưng hiệu quả, thì đừng bỏ qua yếu tố pháp lý và kinh nghiệm triển khai thực tế của đơn vị tư vấn. Luật Thiên Mã tự tin là đơn vị hội tụ đủ yếu tố chuyên môn, pháp lý và thẩm mỹ để đồng hành cùng bạn.
>>> Đừng chần chừ, giải pháp pháp lý tốt nhất từ luật sư đang chờ bạn – đặt lịch tư vấn ngay hôm nay!
