Quyền tác giả và quyền liên quan là hai khái niệm nền tảng trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ, nhưng không ít người vẫn nhầm lẫn giữa chúng. Việc hiểu đúng và phân biệt rõ ràng hai loại quyền này không chỉ giúp bảo vệ thành quả sáng tạo của tác giả, nghệ sĩ biểu diễn, nhà sản xuất hay tổ chức phát sóng, mà còn tránh được những tranh chấp pháp lý không đáng có. Các quy định cụ thể đã được ghi nhận trong Luật Sở hữu trí tuệ 2005 (sửa đổi, bổ sung 2022) và hướng dẫn chi tiết tại Nghị định 17/2023/NĐ-CP.
Nếu bạn đang cần làm rõ quyền lợi của mình, xử lý vi phạm hoặc chỉ đơn giản muốn hiểu sâu hơn để áp dụng đúng luật, đừng ngần ngại đặt lịch tư vấn cùng đội ngũ Luật Thiên Mã. Với sự đồng hành của luật sư giàu kinh nghiệm, bạn sẽ nhận được giải pháp pháp lý rõ ràng, phù hợp và hiệu quả nhất cho từng trường hợp cụ thể.
Khái niệm quyền tác giả và quyền liên quan
1.1. Quyền tác giả
Quyền tác giả là quyền của tổ chức, cá nhân đối với tác phẩm do mình trực tiếp sáng tạo hoặc sở hữu. Theo quy định tại khoản 2 Điều 4 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 (được sửa đổi, bổ sung), quyền tác giả bao gồm quyền nhân thân và quyền tài sản, phát sinh kể từ thời điểm tác phẩm được định hình dưới một hình thức vật chất nhất định, không phụ thuộc vào việc công bố hay đăng ký.
- Quyền nhân thân là quyền gắn liền với tác giả, không thể chuyển giao, bao gồm quyền đặt tên tác phẩm, đứng tên thật hoặc bút danh, công bố tác phẩm, bảo vệ sự toàn vẹn nội dung…
- Quyền tài sản là quyền cho phép khai thác giá trị kinh tế từ tác phẩm, như sao chép, phân phối, biểu diễn, truyền đạt đến công chúng, làm tác phẩm phái sinh…
1.2. Quyền liên quan đến quyền tác giả
Quyền liên quan là quyền của tổ chức, cá nhân đối với cuộc biểu diễn, bản ghi âm, ghi hình, chương trình phát sóng, hoặc tín hiệu vệ tinh mang chương trình được mã hóa, theo khoản 3 Điều 4 Luật Sở hữu trí tuệ.
Các chủ thể của quyền liên quan bao gồm:
- Người biểu diễn (ca sĩ, diễn viên…),
- Tổ chức sản xuất bản ghi âm, ghi hình,
- Tổ chức phát sóng (đài truyền hình, phát thanh).
Quyền liên quan bảo vệ công sức sáng tạo, tổ chức và kỹ thuật để truyền tải tác phẩm đến công chúng, đồng thời góp phần bảo đảm quyền lợi chính đáng của những người tham gia vào quá trình lan tỏa tác phẩm.
Theo Báo cáo của Cục Bản quyền tác giả năm 2023, Việt Nam đã cấp hơn 10.000 Giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả và quyền liên quan, trong đó:
- 65% là quyền tác giả,
- 35% là quyền liên quan.
Điều này cho thấy nhận thức và nhu cầu bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ trong xã hội đang ngày càng tăng cao, nhất là trong bối cảnh chuyển đổi số và phát triển nội dung sáng tạo mạnh mẽ.
>>> Đừng chần chừ, giải pháp pháp lý tốt nhất từ luật sư đang chờ bạn – đặt lịch tư vấn ngay hôm nay!
Đối tượng bảo hộ
- Đối tượng của quyền tác giả
Quyền tác giả được áp dụng để bảo hộ các tác phẩm do cá nhân hoặc tổ chức sáng tạo ra trong lĩnh vực văn học, nghệ thuật và khoa học. Theo quy định tại Điều 14 Luật Sở hữu trí tuệ (sửa đổi, bổ sung năm 2022) và được hướng dẫn chi tiết tại Nghị định 17/2023/NĐ-CP, có 12 loại hình tác phẩm được bảo hộ, bao gồm:
- Tác phẩm văn học, khoa học, sách giáo khoa, giáo trình và các loại tài liệu khác
- Bài giảng, bài phát biểu và bài nói khác
- Tác phẩm báo chí
- Tác phẩm âm nhạc (có lời hoặc không lời)
- Tác phẩm sân khấu
- Tác phẩm điện ảnh và tác phẩm được tạo ra theo phương pháp tương tự
- Tác phẩm tạo hình, mỹ thuật ứng dụng
- Tác phẩm nhiếp ảnh
- Tác phẩm kiến trúc
- Bản họa đồ, sơ đồ, bản đồ, bản vẽ liên quan đến địa hình, công trình
- Tác phẩm văn học, nghệ thuật dân gian
- Chương trình máy tính, cơ sở dữ liệu
Những tác phẩm này được bảo hộ tự động kể từ thời điểm được sáng tạo và thể hiện dưới hình thức vật chất nhất định, không phụ thuộc vào việc đăng ký.
- Đối tượng của quyền liên quan
Khác với quyền tác giả vốn gắn liền với việc sáng tạo tác phẩm, quyền liên quan bảo vệ các đối tượng có đóng góp trong việc truyền tải, phổ biến tác phẩm tới công chúng. Cụ thể, Điều 16 Luật Sở hữu trí tuệ quy định quyền liên quan bao gồm ba nhóm chủ thể:
- Người biểu diễn (ca sĩ, diễn viên, nhạc công…)
- Tổ chức sản xuất bản ghi âm, ghi hình
- Tổ chức phát sóng chương trình qua truyền hình, phát thanh
Theo Nghị định 17/2023/NĐ-CP, có 05 đối tượng chính được bảo hộ quyền liên quan:
- Cuộc biểu diễn
- Bản ghi âm
- Bản ghi hình
- Chương trình phát sóng
- Tín hiệu vệ tinh mang chương trình được mã hóa
Ví dụ minh họa: Một nhạc sĩ sáng tác ca khúc sẽ được bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm âm nhạc đó; trong khi một ca sĩ biểu diễn bài hát đó trên sân khấu hoặc thu âm sẽ được bảo hộ quyền liên quan đối với phần biểu diễn của mình.
>>> Liên hệ ngay để được hỗ trợ pháp lý tận tâm và chuyên nghiệp từ các luật sư, giúp bạn an tâm hơn trong mọi quyết định!
Điều kiện bảo hộ
3.1. Điều kiện của quyền tác giả
Theo quy định tại Điều 14 và Điều 6 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 sửa đổi bổ sung năm 2022, tác phẩm được bảo hộ quyền tác giả khi đáp ứng hai điều kiện cơ bản sau:
- Tính nguyên gốc: Tác phẩm phải do chính tác giả trực tiếp sáng tạo ra, không sao chép từ tác phẩm của người khác. Yếu tố này thể hiện dấu ấn sáng tạo cá nhân của tác giả và là cơ sở pháp lý quan trọng để xác lập quyền tác giả.
- Định hình dưới hình thức vật chất nhất định: Tác phẩm phải được thể hiện dưới dạng có thể nhận biết được bằng các phương tiện nghe, nhìn như văn bản, bản ghi âm, bản ghi hình, hình ảnh, phần mềm, v.v. Việc công bố hay đăng ký không phải là điều kiện bắt buộc để tác phẩm được bảo hộ, nhưng là căn cứ giúp chứng minh quyền khi xảy ra tranh chấp.
3.2. Điều kiện của quyền liên quan
Căn cứ theo Điều 17 và Điều 20 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 sửa đổi bổ sung năm 2022, quyền liên quan được bảo hộ đối với ba nhóm chủ thể chính: người biểu diễn, nhà sản xuất bản ghi âm, ghi hình và tổ chức phát sóng. Các điều kiện bảo hộ cụ thể bao gồm:
- Có dấu ấn sáng tạo hoặc đóng góp riêng biệt: Đối tượng quyền liên quan (ví dụ: phần thể hiện của người biểu diễn, bản ghi âm do nhà sản xuất thực hiện…) phải mang tính độc lập và thể hiện sự đầu tư sáng tạo nhất định.
- Không xâm phạm quyền tác giả gốc: Việc khai thác hoặc sử dụng đối tượng quyền liên quan không được làm phương hại đến quyền và lợi ích hợp pháp của tác giả tác phẩm gốc. Quyền liên quan chỉ được bảo hộ khi không vi phạm các quyền nhân thân và quyền tài sản của chủ sở hữu quyền tác giả.
Số liệu thực tiễn: Theo báo cáo của Cục Bản quyền tác giả năm 2023, có đến 80% các tranh chấp liên quan đến quyền tác giả phát sinh từ việc không đáp ứng điều kiện bảo hộ, trong đó nổi bật là vấn đề không chứng minh được tính nguyên gốc hoặc thiếu tài liệu định hình tác phẩm.
>>> Đừng để rắc rối pháp lý làm bạn kiệt sức, hao tiền và mất cơ hội! Đặt lịch tư vấn với Luật sư ngay hôm nay – chỉ một phí nhỏ, luật sư uy tín giúp bạn xử lý nhanh gọn. Hoàn phí khi dùng thuê luật sư trọn gói sau tư vấn. Thanh toán gấp để tư vấn pháp lý tránh thiệt hại thêm!
Thời hạn bảo hộ
4.1. Thời hạn bảo hộ quyền tác giả
Theo quy định tại Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi năm 2022:
- Quyền nhân thân (gồm đặt tên tác phẩm, đứng tên thật hoặc bút danh, bảo vệ sự toàn vẹn của tác phẩm…) được bảo hộ vô thời hạn, trừ quyền công bố tác phẩm chỉ được bảo hộ suốt đời tác giả và 50 năm sau khi tác giả qua đời.
- Quyền tài sản đối với tác phẩm được bảo hộ như sau:
- Tác phẩm thông thường: thời hạn bảo hộ kéo dài suốt cuộc đời tác giả và 50 năm sau khi tác giả qua đời.
- Tác phẩm có đồng tác giả: thời hạn bảo hộ là 50 năm kể từ khi người đồng tác giả cuối cùng qua đời.
- Tác phẩm điện ảnh, nhiếp ảnh, mỹ thuật ứng dụng, chương trình máy tính: được bảo hộ trong 75 năm kể từ khi công bố. Nếu chưa công bố trong thời gian 25 năm kể từ khi được sáng tạo thì thời hạn bảo hộ là 100 năm kể từ khi tác phẩm được định hình.
4.2. Thời hạn bảo hộ quyền liên quan
Theo Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi năm 2022, thời hạn bảo hộ quyền liên quan được quy định như sau:
- Quyền của người biểu diễn: được bảo hộ 50 năm kể từ năm cuộc biểu diễn được định hình dưới hình thức bản ghi âm, ghi hình.
- Quyền của nhà sản xuất bản ghi âm, ghi hình: được bảo hộ 50 năm kể từ năm bản ghi âm, ghi hình được công bố, hoặc 50 năm kể từ năm định hình nếu chưa được công bố.
- Quyền của tổ chức phát sóng: được bảo hộ 50 năm kể từ năm chương trình phát sóng được phát lần đầu tiên.
>>> Liên hệ ngay để được hỗ trợ pháp lý tận tâm và chuyên nghiệp từ các luật sư, giúp bạn an tâm hơn trong mọi quyết định!
Quyền và nghĩa vụ của chủ thể
5.1. Quyền và nghĩa vụ của tác giả
Quyền của tác giả:
Tác giả – người trực tiếp sáng tạo ra tác phẩm – được pháp luật bảo hộ với các quyền nhân thân và quyền tài sản, bao gồm:
- Quyền đứng tên thật trên tác phẩm khi công bố hoặc cho phép người khác sử dụng.
- Quyền công bố tác phẩm hoặc cho phép người khác công bố.
- Quyền bảo vệ sự toàn vẹn của tác phẩm, không cho phép người khác sửa chữa, cắt xén gây sai lệch nội dung.
- Quyền khai thác lợi ích kinh tế từ tác phẩm thông qua các hình thức như in ấn, phát hành, trình diễn, phân phối,…
Nghĩa vụ của tác giả:
- Tôn trọng quyền sở hữu trí tuệ của các chủ thể khác, không xâm phạm hoặc sao chép trái phép.
- Tuân thủ các quy định pháp luật khi hợp tác, chuyển nhượng hoặc khai thác thương mại tác phẩm.
- Không được sử dụng tác phẩm của người khác mà không xin phép, kể cả với mục đích phi thương mại.
5.2. Quyền và nghĩa vụ của chủ thể quyền liên quan
Quyền của chủ thể quyền liên quan:
Các tổ chức, cá nhân có liên quan đến hoạt động biểu diễn, ghi âm, ghi hình, phát sóng – dù không trực tiếp sáng tạo tác phẩm – cũng được bảo hộ quyền liên quan theo luật định:
- Quyền độc quyền biểu diễn, ghi âm, ghi hình và phát sóng tác phẩm.
- Quyền phân phối, truyền đạt và cho phép khai thác kinh tế các bản ghi âm, ghi hình hoặc chương trình phát sóng do mình sản xuất.
- Quyền yêu cầu tổ chức, cá nhân khác phải xin phép và thỏa thuận khi sử dụng các bản ghi liên quan.
Nghĩa vụ của chủ thể quyền liên quan:
- Phải xin phép và chi trả thù lao, nhuận bút hoặc tiền bản quyền cho chủ sở hữu quyền tác giả khi sử dụng tác phẩm gốc.
- Tuân thủ quy định pháp luật về thời hạn bảo hộ và quyền lợi của các bên liên quan.
- Không được sử dụng, cải biên hoặc khai thác tác phẩm gốc nếu không có sự đồng ý của tác giả hoặc chủ sở hữu quyền tác giả.
Số liệu đáng chú ý: Theo báo cáo của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch năm 2024, 60% các vụ vi phạm quyền liên quan tại Việt Nam liên quan đến việc sử dụng bản ghi âm mà không xin phép tác giả. Điều này cho thấy tầm quan trọng của việc nâng cao ý thức tuân thủ quyền sở hữu trí tuệ trong môi trường số và các nền tảng phân phối nội dung hiện đại.
>>> Cơ hội thoát khỏi vòng xoáy mất tiền, mất sức và trì hoãn vì pháp lý! Đặt lịch tư vấn với Luật sư hôm nay – chỉ một phí nhỏ, bạn được luật sư hàng đầu hỗ trợ, bảo vệ lợi ích tối đa. Thanh toán ngay để thay đổi tình thế!
Dịch vụ tư vấn: Phân biệt quyền tác giả và quyền liên quan
Bạn là cá nhân, tổ chức sáng tạo hoặc đang khai thác tác phẩm? Bạn cần hiểu rõ quyền lợi pháp lý để bảo vệ chính đáng thành quả của mình?
Luật Thiên Mã cung cấp dịch vụ tư vấn chuyên sâu giúp phân biệt rõ quyền tác giả và quyền liên quan – hai khái niệm quan trọng trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ, được quy định chi tiết tại Luật Sở hữu trí tuệ Việt Nam.
Nội dung tư vấn bao gồm:
- Giải thích khái niệm pháp lý:
- Làm rõ quyền tác giả là gì, quyền liên quan là gì.
- Ai là chủ thể được pháp luật bảo hộ với từng loại quyền.
- So sánh các điểm khác biệt:
- Đối tượng bảo hộ: tác phẩm văn học, nghệ thuật, khoa học so với cuộc biểu diễn, bản ghi âm, chương trình phát sóng.
- Chủ thể: tác giả, đồng tác giả so với nghệ sĩ biểu diễn, nhà sản xuất, tổ chức phát sóng.
- Thời hạn bảo hộ, điều kiện phát sinh quyền, nội dung quyền cụ thể của từng loại.
- Tư vấn xác lập quyền:
- Hướng dẫn trình tự, thủ tục đăng ký quyền tác giả và quyền liên quan.
- Cách bảo vệ quyền trong thực tế, đặc biệt khi không đăng ký.
- Phòng ngừa và xử lý hành vi vi phạm:
- Xác định hành vi xâm phạm, đề xuất biện pháp xử lý phù hợp.
- Đại diện khách hàng làm việc với cơ quan chức năng và các bên liên quan.
Lý do nên chọn Luật Thiên Mã
- Tư vấn bởi đội ngũ luật sư chuyên sâu về sở hữu trí tuệ.
- Giải thích rõ ràng, dễ hiểu, bám sát tình huống thực tế.
- Hỗ trợ soạn thảo, nộp hồ sơ và giải quyết tranh chấp trọn gói.
>>> Đừng chần chừ, giải pháp pháp lý tốt nhất từ luật sư đang chờ bạn – đặt lịch tư vấn ngay hôm nay!
Quyền tác giả và quyền liên quan đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ thành quả sáng tạo và đảm bảo lợi ích của các bên liên quan trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ. Việc phân biệt rõ hai loại quyền này giúp các cá nhân, tổ chức tránh được các tranh chấp pháp lý và tối ưu hóa quyền lợi của mình. Để được hỗ trợ pháp lý chuyên sâu, hãy đặt lịch tư vấn tại Luật Thiên Mã ngay để được tư vấn.
