Tội mua bán hóa đơn, hay còn gọi là tội mua bán trái phép hóa đơn, đang trở thành một trong những hành vi vi phạm phổ biến nhất trong lĩnh vực thuế và kế toán tại Việt Nam. Theo thống kê của Bộ Công an, giai đoạn 2022–2024, lực lượng chức năng đã triệt phá hơn 1.500 vụ án liên quan đến mua bán hóa đơn trái phép, thu giữ hàng chục nghìn hóa đơn GTGT khống, hóa đơn điện tử không có giá trị pháp lý.

Sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin khiến mua bán hóa đơn điện tử trở nên tinh vi hơn. Các đường dây môi giới, trung gian xuất hóa đơn khống hoạt động qua mạng xã hội, sàn thương mại điện tử, và các nhóm “dịch vụ kế toán ảo”.

Hành vi này gây thất thu ngân sách, làm méo mó môi trường kinh doanh và là căn cứ khởi tố tội mua bán hóa đơn trái phép theo Điều 203 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017).

👉 Nếu doanh nghiệp hoặc cá nhân của bạn đang bị mời làm việc liên quan đến hóa đơn, hãy đặt lịch với Luật sư ngay hoặc gọi ngay tổng đài 1900.7495 – Luật sư Hình sự Luật Thiên Mã sẽ hỗ trợ khẩn cấp 24/7.

Tội mua bán hóa đơn trái phép là gì?

Khái niệm mua bán hóa đơn trái phép (theo quy định pháp luật)

Mua bán hóa đơn trái phép là hành vi vi phạm pháp luật hình sự được quy định tại Điều 203 Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017. Theo đó:

“Người nào thực hiện hành vi mua bán trái phép hóa đơn giá trị gia tăng, hóa đơn bán hàng hoặc các loại hóa đơn khác dùng để kê khai thuế, thanh toán, quyết toán ngân sách… thì tùy theo tính chất, mức độ vi phạm sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự.”

Ngoài ra, tại Điều 3 Nghị định 123/2020/NĐ-CP cũng định nghĩa rõ:

“Hóa đơn là chứng từ do người bán lập, ghi nhận thông tin bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ theo quy định của pháp luật.”

Mua bán hóa đơn trái phép thường bao gồm các hành vi:

• Bán hóa đơn khống (không có hoạt động mua bán thực tế).
• Mua hóa đơn để hợp thức hóa chi phí, kê khai sai doanh thu, trốn thuế.
• Sử dụng hóa đơn giả, hóa đơn không do cơ quan thuế cấp.
• Lập hóa đơn không đúng thời điểm, không đúng nội dung thực tế nhằm trục lợi.

Hành vi này có thể gây ra thiệt hại nghiêm trọng cho ngân sách nhà nước, làm sai lệch số liệu kế toán, che giấu hoạt động trốn thuế, hoạt động rửa tiền và thậm chí là tài trợ cho các hành vi phạm tội khác.

Đối tượng tham gia

Các đối tượng có thể tham gia hành vi mua bán hóa đơn trái phép bao gồm:

• Cá nhân hoặc nhóm cá nhân: thường đứng tên thành lập doanh nghiệp “ma”, chuyên lập khống hóa đơn bán hàng để bán cho doanh nghiệp khác.
• Doanh nghiệp, cơ sở kinh doanh: sử dụng hóa đơn giả, hóa đơn khống để hạch toán chi phí không có thật, từ đó giảm nghĩa vụ thuế hoặc chiếm đoạt tiền hoàn thuế.
• Cán bộ, công chức vi phạm quy định: tiếp tay cho việc phát hành, xác nhận hóa đơn không hợp lệ hoặc bao che cho các hành vi mua bán hóa đơn bất hợp pháp.

Tùy vào tính chất và mức độ vi phạm, hành vi này có thể bị:

• Truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 203 Bộ luật Hình sự, với hình phạt từ phạt tiền đến 5 năm tù (và lên đến 10 năm tù nếu gây hậu quả nghiêm trọng).
• Xử phạt hành chính theo Nghị định 125/2020/NĐ-CP, với mức phạt từ 20 triệu đến 100 triệu đồng, kèm theo biện pháp khắc phục hậu quả như buộc nộp lại số tiền trốn thuế, huỷ hóa đơn không hợp pháp.

Số liệu gần nhất

Theo báo cáo của Tổng cục Thuế, trong năm 2024, hơn 1.500 vụ việc liên quan đến hành vi mua bán hóa đơn trái phép đã được phát hiện, xử lý trên toàn quốc. Trong đó, nhiều vụ việc có quy mô lớn, tổ chức tinh vi liên quan đến hàng chục doanh nghiệp “ma”, với tổng giá trị hóa đơn khống lên đến hàng nghìn tỷ đồng (Nguồn: Tổng cục Thuế).

>>> Đặt lịch ngay để được tư vấn bởi đội ngũ luật sư hàng đầu, giúp bạn giải quyết mọi khó khăn pháp lý một cách hiệu quả!

  Đặt lịch tư vấn

Quy định pháp luật về tội mua bán hóa đơn trái phép

Cơ sở pháp lý

Tội mua bán trái phép hóa đơn, chứng từ thu nộp ngân sách nhà nước được quy định tại Điều 203 Bộ luật Hình sự năm 2015, được sửa đổi, bổ sung năm 2017. Đây là một trong những tội thuộc nhóm xâm phạm trật tự quản lý kinh tế, thường gắn liền với hành vi trốn thuế, chiếm đoạt ngân sách nhà nước và gian lận tài chính trong hoạt động kinh doanh.

Cụ thể, Điều 203 quy định:

“Người nào thực hiện một trong các hành vi: in, phát hành, mua bán trái phép hóa đơn, chứng từ thu nộp ngân sách nhà nước… thì tùy theo tính chất, mức độ vi phạm có thể bị xử lý hình sự.”

Các hành vi bị xem là vi phạm bao gồm:

• In hóa đơn, chứng từ giả hoặc in hóa đơn khi chưa được phép của cơ quan thuế;
• Phát hành hóa đơn khống, hóa đơn không có giá trị sử dụng hoặc chưa phát sinh nghiệp vụ kinh tế;
• Mua bán hóa đơn trái phép nhằm hợp thức hóa chi phí, làm giảm nghĩa vụ thuế, trốn thuế hoặc tạo dòng tiền giả để lừa đảo, rút tiền ngân sách;
• Sử dụng hóa đơn không hợp pháp để kê khai, khấu trừ thuế giá trị gia tăng, quyết toán thuế thu nhập doanh nghiệp hoặc hợp thức hóa hồ sơ vay vốn ngân hàng.

Ngoài quy định hình sự, hành vi mua bán trái phép hóa đơn còn có thể bị xử phạt hành chính theo Nghị định số 125/2020/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thuế và hóa đơn.

Phạm vi áp dụng

Tội danh này áp dụng cho cả cá nhân và pháp nhân thương mại, với các trường hợp điển hình như:

• Doanh nghiệp mua hóa đơn đầu vào khống để tăng chi phí, giảm lợi nhuận nhằm trốn thuế thu nhập doanh nghiệp;
• Cá nhân sử dụng hóa đơn giả để làm thủ tục vay vốn, đấu thầu, thanh toán công trình;
• Đường dây mua bán hàng nghìn hóa đơn, thành lập công ty “ma” để phát hành hóa đơn đầu ra cho doanh nghiệp khác sử dụng bất hợp pháp;
• Tổ chức trung gian môi giới hóa đơn lấy phần trăm chiết khấu.

Theo Điều 203, mức hình phạt được quy định như sau:

• Phạt tiền từ 20 triệu đồng đến 200 triệu đồng, hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm đối với hành vi thông thường;
• Phạt tù từ 2 năm đến 7 năm nếu có các tình tiết tăng nặng như phạm tội có tổ chức, nhiều lần, hóa đơn có giá trị đặc biệt lớn hoặc gây hậu quả nghiêm trọng;
• Pháp nhân thương mại phạm tội có thể bị phạt tiền đến 1 tỷ đồng, đình chỉ hoạt động có thời hạn hoặc vĩnh viễn.

Theo số liệu của Bộ Công an, trong năm 2024, hơn 250 vụ mua bán hóa đơn trái phép đã được chuyển sang điều tra hình sự. Các chuyên án lớn cho thấy tình trạng thành lập công ty “ma”, bán hóa đơn trắng tràn lan với quy mô liên tỉnh, gây thất thoát hàng trăm tỷ đồng thuế nhà nước

>>> Hãy để các luật sư của chúng tôi đồng hành cùng bạn trong mọi vấn đề pháp luật, mang lại sự an tâm và bảo vệ quyền lợi tối đa!

  Đặt lịch tư vấn

Dấu hiệu của tội mua bán hóa đơn trái phép

Hành vi phạm tội

Tội mua bán hóa đơn trái phép được quy định tại Điều 203 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017). Đây là hành vi nguy hiểm cho xã hội, thường liên quan đến các hành vi gian lận thuế, rửa tiền hoặc che giấu các giao dịch bất hợp pháp.

Một số hành vi cụ thể cấu thành tội phạm này bao gồm:

• Mua bán hóa đơn khống: Là việc mua hoặc bán hóa đơn giá trị gia tăng (GTGT) mà không phát sinh giao dịch hàng hóa, dịch vụ thực tế. Mục đích thường là để kê khai thuế GTGT đầu vào, làm tăng chi phí, giảm lợi nhuận chịu thuế.
• In, phát hành hóa đơn giả: Là hành vi tự ý in ấn, phát hành hóa đơn mà không có giấy phép của cơ quan có thẩm quyền, hoặc làm giả hóa đơn nhằm mục đích lừa đảo, trục lợi.
• Sử dụng hóa đơn không hợp pháp: Bao gồm việc kê khai thuế, hoàn thuế hoặc hợp thức hóa giao dịch bằng các loại hóa đơn được mua bán trái phép, hóa đơn giả hoặc hóa đơn không phản ánh đúng bản chất của giao dịch.

Đặc biệt, hành vi mua bán hóa đơn có thể diễn ra có tổ chức, có sự phân công vai trò giữa các cá nhân, dẫn đến tính chất tội phạm phức tạp và quy mô lớn.

Mức độ vi phạm

Hành vi mua bán hóa đơn trái phép chỉ bị truy cứu trách nhiệm hình sự khi đạt một trong các điều kiện sau:

• Gây thiệt hại từ 100 triệu đồng trở lên cho ngân sách nhà nước (thường là khoản tiền thuế bị thất thu do sử dụng hóa đơn khống, giả…).
• Có tính chất chuyên nghiệp hoặc có tổ chức: ví dụ như thành lập công ty “ma” chỉ để xuất hóa đơn bán cho doanh nghiệp khác.
• Thực hiện hành vi nhiều lần hoặc từng bị xử phạt hành chính về hành vi này mà còn vi phạm.
• Sử dụng hóa đơn để chiếm đoạt tiền thuế hoàn, trốn thuế, hoặc hợp thức hóa giao dịch bất hợp pháp khác.

Hình phạt theo quy định

Tùy theo tính chất và mức độ nghiêm trọng của hành vi, người phạm tội có thể bị xử lý như sau:

• Cá nhân vi phạm:
  • Bị phạt tiền từ 50 triệu đến 500 triệu đồng, hoặc
  • Phạt tù từ 1 năm đến 5 năm, và
  • Có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, hành nghề từ 1 đến 5 năm.
• Pháp nhân thương mại:
  • Bị phạt tiền từ 500 triệu đến 3 tỷ đồng, hoặc
  • Đình chỉ hoạt động vĩnh viễn nếu vi phạm nghiêm trọng.

>>> Thanh toán phí tư vấn hôm nay để nhận được giải pháp pháp lý tối ưu từ luật sư, bảo vệ quyền lợi của bạn một cách tốt nhất!

  Đặt lịch tư vấn

Mức hình phạt đối với tội mua bán hóa đơn trái phép

Khung hình phạt cơ bản

Theo quy định tại Điều 203 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017), hành vi mua bán trái phép hóa đơn giá trị gia tăng, hóa đơn bán hàng hoặc các loại hóa đơn, chứng từ thu nộp ngân sách nhà nước là hành vi bị nghiêm cấm và có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu đủ yếu tố cấu thành tội phạm.

Cụ thể, người nào thực hiện hành vi mua bán trái phép hóa đơn nhằm hợp thức hóa đầu vào cho doanh nghiệp, trốn thuế hoặc giúp người khác thực hiện các giao dịch gian lận sẽ bị xử lý theo khung hình phạt cơ bản như sau:

• Phạt tiền từ 50 triệu đồng đến 300 triệu đồng; hoặc
• Phạt cải tạo không giam giữ đến 2 năm; hoặc
• Phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm, tùy theo mức độ vi phạm và hậu quả thực tế gây ra.

Đây là mức hình phạt áp dụng đối với những hành vi lần đầu vi phạm, gây hậu quả chưa nghiêm trọng, chưa có tổ chức hoặc chưa tái phạm.

Khung hình phạt tăng nặng

Trường hợp hành vi mua bán hóa đơn trái phép có tính chất nghiêm trọng hơn hoặc gây hậu quả lớn, người phạm tội có thể bị áp dụng khung hình phạt tăng nặng. Cụ thể trong các trường hợp sau:

• Hành vi có tổ chức;
• Tái phạm nguy hiểm;
• Sử dụng hóa đơn trái phép gây thiệt hại từ 500 triệu đồng trở lên cho nhà nước hoặc tổ chức, cá nhân khác.

Theo đó, người phạm tội có thể bị:

• Phạt tù từ 2 năm đến 7 năm;
• Đồng thời có thể bị phạt tiền bổ sung lên đến 100 triệu đồng, và/hoặc cấm đảm nhiệm chức vụ, hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 1 năm đến 5 năm.

Ngoài ra, nếu pháp nhân thương mại thực hiện hành vi vi phạm, thì còn có thể bị:

• Phạt tiền lên đến 3 tỷ đồng;
• Đình chỉ hoạt động từ 6 tháng đến 3 năm; hoặc
• Cấm vĩnh viễn hoạt động trong lĩnh vực liên quan đến hành vi vi phạm (trong trường hợp đặc biệt nghiêm trọng).

Mua bán hóa đơn bao nhiêu thì bị khởi tố?

Một trong những câu hỏi phổ biến nhất là “mua bán hóa đơn bao nhiêu thì bị khởi tố”.

Theo hướng dẫn của Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao và Nghị quyết hướng dẫn tội mua bán hóa đơn của Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao:

• Nếu thu lợi bất chính từ 30 triệu đồng trở lên, hoặc giá trị hóa đơn khống từ 100 triệu đồng trở lên, sẽ bị truy cứu hình sự.
• Dưới mức đó, người vi phạm có thể bị phạt hành chính từ 20 đến 100 triệu đồng.

Tuy nhiên, trong nhiều vụ án, chỉ cần chứng minh có ý thức mua bán hóa đơn trái phép là đã đủ căn cứ khởi tố tội mua bán hóa đơn theo Điều 203.

Một số vụ án điển hình 2023–2024

• Tháng 8/2023: Cơ quan C03 triệt phá đường dây mua bán hóa đơn GTGT hơn 20.000 tờ, với tổng giá trị khống 1.200 tỷ đồng. 10 đối tượng bị khởi tố theo khoản 2 Điều 203 Bộ luật Hình sự năm 2015.
• Tháng 2/2024: Một kế toán trưởng tại Hà Nội bị bắt vì hành vi môi giới mua bán hóa đơn điện tử, thu lợi hơn 400 triệu đồng.
• Tháng 6/2024: Vụ án “fake bill online” – nhóm đối tượng dùng phần mềm để tạo hóa đơn giả, bị xử lý theo tội làm giả hóa đơn chứng từ và tội mua bán hóa đơn trái phép đồng thời.

Hướng dẫn xử lý khi bị khởi tố tội mua bán hóa đơn

• Nếu bạn bị khởi tố hoặc triệu tập vì mua bán hóa đơn, hãy:
• Giữ bình tĩnh và không tự ý khai nhận trước khi có luật sư.
• Liên hệ luật sư hình sự uy tín để được tư vấn và tham gia ngay từ giai đoạn điều tra.
• Thu thập chứng cứ chứng minh động cơ vô ý, không nhằm trốn thuế hoặc gian lận.
• Tự thú, khắc phục hậu quả, nộp lại tiền thu lợi bất chính – là căn cứ để xin giảm nhẹ hình phạt.

>>> Chỉ một cuộc hẹn với luật sư, mọi vấn đề pháp lý sẽ được giải quyết triệt để, tiết kiệm thời gian và chi phí cho bạn! Hoặc gọi tổng đài 1900.7495 để được hướng dẫn gấp!

  Đặt lịch tư vấn

Lưu ý đặc biệt với doanh nghiệp sử dụng hóa đơn điện tử

• Từ 2022, toàn bộ doanh nghiệp Việt Nam đã chuyển sang hóa đơn điện tử, nên hành vi “mua bán hóa đơn điện tử” trái phép đang bị siết rất chặt.
• Cục Thuế có quyền thu hồi mã số hóa đơn điện tử, xử phạt hành chính hoặc chuyển hồ sơ sang công an.
• Các doanh nghiệp nên kiểm tra nguồn gốc nhà cung cấp hóa đơn, chỉ sử dụng phần mềm hợp pháp.

Vai trò của Luật sư Hình sự trong các vụ án mua bán hóa đơn

• Phân tích cấu thành tội phạm để xác định có đủ yếu tố truy tố hay không.
• Tham gia hỏi cung, bảo vệ quyền lợi cho người bị tạm giam.
• Làm việc với cơ quan thuế để chứng minh tính hợp pháp của giao dịch.
• Đề xuất giảm nhẹ hình phạt nếu có tình tiết tự thú, khắc phục hậu quả.

Luật Thiên Mã có đội ngũ luật sư chuyên sâu trong lĩnh vực hình sự – kinh tế – thuế, từng tham gia bào chữa hàng trăm vụ án tội mua bán hóa đơn trái phép, tội làm giả hóa đơn chứng từ, và tội môi giới mua bán hóa đơn GTGT.

>>> Chỉ một cuộc hẹn với luật sư, mọi vấn đề pháp lý sẽ được giải quyết triệt để, tiết kiệm thời gian và chi phí cho bạn!

  Đặt lịch tư vấn

Kết luận từ luật sư Luật Thiên Mã

Tội mua bán hóa đơn trái phép là hành vi vi phạm nghiêm trọng trong lĩnh vực kinh tế, bị xử lý nghiêm khắc theo quy định của Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017). Hành vi này có thể dẫn đến hình phạt từ phạt tiền cho đến tù giam tùy theo tính chất, mức độ vi phạm và hậu quả gây ra.

Trong bối cảnh pháp luật ngày càng được siết chặt, việc hiểu rõ các dấu hiệu cấu thành tội phạm, quy trình xử lý, cũng như các biện pháp bảo vệ quyền lợi hợp pháp là vô cùng cần thiết đối với cá nhân và doanh nghiệp.

Nếu bạn đang gặp vướng mắc pháp lý hoặc lo ngại về rủi ro liên quan đến hóa đơn, đừng chần chừ – Luật Thiên Mã sẵn sàng đồng hành và hỗ trợ bạn. Đặt lịch tư vấn ngay hôm nay để nhận được giải pháp phù hợp và hiệu quả nhất từ đội ngũ luật sư giàu kinh nghiệm trong lĩnh vực hình sự – kinh tế.