Tội mua bán hóa đơn trái phép là một trong những hành vi vi phạm pháp luật nghiêm trọng trong lĩnh vực tài chính – kế toán, thường được thực hiện với mục đích trốn thuế, hợp thức hóa chi phí hoặc che giấu các giao dịch bất hợp pháp. Hành vi này không chỉ gây thất thu cho ngân sách nhà nước mà còn làm xói mòn tính minh bạch và kỷ cương trong quản lý kinh tế. Nếu bạn hoặc doanh nghiệp đang gặp rắc rối liên quan đến việc sử dụng, phát hành, mua bán hóa đơn không đúng quy định, việc nắm vững quy định pháp luật là điều cần thiết để bảo vệ quyền lợi hợp pháp.
Bài viết này, được biên soạn bởi Luật sư, chuyên gia trong lĩnh vực luật hình sự, sẽ phân tích các nội dung pháp lý quan trọng theo Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017) và các văn bản hướng dẫn thi hành, giúp bạn hiểu rõ các vấn đề liên quan đến hành vi mua bán hóa đơn trái phép.
Tội mua bán hóa đơn trái phép là gì?
Khái niệm mua bán hóa đơn trái phép (theo quy định pháp luật)
Mua bán hóa đơn trái phép là hành vi vi phạm pháp luật hình sự được quy định tại Điều 203 Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017. Theo đó:
“Người nào thực hiện hành vi mua bán trái phép hóa đơn giá trị gia tăng, hóa đơn bán hàng hoặc các loại hóa đơn khác dùng để kê khai thuế, thanh toán, quyết toán ngân sách… thì tùy theo tính chất, mức độ vi phạm sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự.”
Ngoài ra, tại Điều 3 Nghị định 123/2020/NĐ-CP cũng định nghĩa rõ:
“Hóa đơn là chứng từ do người bán lập, ghi nhận thông tin bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ theo quy định của pháp luật.”
Mua bán hóa đơn trái phép thường bao gồm các hành vi:
- Bán hóa đơn khống (không có hoạt động mua bán thực tế).
- Mua hóa đơn để hợp thức hóa chi phí, kê khai sai doanh thu, trốn thuế.
- Sử dụng hóa đơn giả, hóa đơn không do cơ quan thuế cấp.
- Lập hóa đơn không đúng thời điểm, không đúng nội dung thực tế nhằm trục lợi.
Hành vi này có thể gây ra thiệt hại nghiêm trọng cho ngân sách nhà nước, làm sai lệch số liệu kế toán, che giấu hoạt động trốn thuế, rửa tiền và thậm chí là tài trợ cho các hành vi phạm tội khác.
Đối tượng tham gia
Các đối tượng có thể tham gia hành vi mua bán hóa đơn trái phép bao gồm:
- Cá nhân hoặc nhóm cá nhân: thường đứng tên thành lập doanh nghiệp “ma”, chuyên lập khống hóa đơn bán hàng để bán cho doanh nghiệp khác.
- Doanh nghiệp, cơ sở kinh doanh: sử dụng hóa đơn giả, hóa đơn khống để hạch toán chi phí không có thật, từ đó giảm nghĩa vụ thuế hoặc chiếm đoạt tiền hoàn thuế.
- Cán bộ, công chức vi phạm quy định: tiếp tay cho việc phát hành, xác nhận hóa đơn không hợp lệ hoặc bao che cho các hành vi mua bán hóa đơn bất hợp pháp.
Tùy vào tính chất và mức độ vi phạm, hành vi này có thể bị:
- Truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 203 Bộ luật Hình sự, với hình phạt từ phạt tiền đến 5 năm tù (và lên đến 10 năm tù nếu gây hậu quả nghiêm trọng).
- Xử phạt hành chính theo Nghị định 125/2020/NĐ-CP, với mức phạt từ 20 triệu đến 100 triệu đồng, kèm theo biện pháp khắc phục hậu quả như buộc nộp lại số tiền trốn thuế, huỷ hóa đơn không hợp pháp.
Số liệu gần nhất
Theo báo cáo của Tổng cục Thuế, trong năm 2024, hơn 1.500 vụ việc liên quan đến hành vi mua bán hóa đơn trái phép đã được phát hiện, xử lý trên toàn quốc. Trong đó, nhiều vụ việc có quy mô lớn, tổ chức tinh vi liên quan đến hàng chục doanh nghiệp “ma”, với tổng giá trị hóa đơn khống lên đến hàng nghìn tỷ đồng (Nguồn: Tổng cục Thuế).
>>> Đặt lịch ngay để được tư vấn bởi đội ngũ luật sư hàng đầu, giúp bạn giải quyết mọi khó khăn pháp lý một cách hiệu quả!
Quy định pháp luật về tội mua bán hóa đơn trái phép
Cơ sở pháp lý
Tội mua bán trái phép hóa đơn, chứng từ thu nộp ngân sách nhà nước được quy định tại Điều 203 Bộ luật Hình sự năm 2015, được sửa đổi, bổ sung năm 2017. Đây là một trong những tội thuộc nhóm xâm phạm trật tự quản lý kinh tế, thường gắn liền với hành vi trốn thuế, chiếm đoạt ngân sách nhà nước và gian lận tài chính trong hoạt động kinh doanh.
Cụ thể, Điều 203 quy định:
“Người nào thực hiện một trong các hành vi: in, phát hành, mua bán trái phép hóa đơn, chứng từ thu nộp ngân sách nhà nước… thì tùy theo tính chất, mức độ vi phạm có thể bị xử lý hình sự.”
Các hành vi bị xem là vi phạm bao gồm:
- In hóa đơn, chứng từ giả hoặc in hóa đơn khi chưa được phép của cơ quan thuế;
- Phát hành hóa đơn khống, hóa đơn không có giá trị sử dụng hoặc chưa phát sinh nghiệp vụ kinh tế;
- Mua bán hóa đơn trái phép nhằm hợp thức hóa chi phí, làm giảm nghĩa vụ thuế, trốn thuế hoặc tạo dòng tiền giả để lừa đảo, rút tiền ngân sách;
- Sử dụng hóa đơn không hợp pháp để kê khai, khấu trừ thuế giá trị gia tăng, quyết toán thuế thu nhập doanh nghiệp hoặc hợp thức hóa hồ sơ vay vốn ngân hàng.
Ngoài quy định hình sự, hành vi mua bán trái phép hóa đơn còn có thể bị xử phạt hành chính theo Nghị định số 125/2020/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thuế và hóa đơn.
Phạm vi áp dụng
Tội danh này áp dụng cho cả cá nhân và pháp nhân thương mại, với các trường hợp điển hình như:
- Doanh nghiệp mua hóa đơn đầu vào khống để tăng chi phí, giảm lợi nhuận nhằm trốn thuế thu nhập doanh nghiệp;
- Cá nhân sử dụng hóa đơn giả để làm thủ tục vay vốn, đấu thầu, thanh toán công trình;
- Đường dây mua bán hàng nghìn hóa đơn, thành lập công ty “ma” để phát hành hóa đơn đầu ra cho doanh nghiệp khác sử dụng bất hợp pháp;
- Tổ chức trung gian môi giới hóa đơn lấy phần trăm chiết khấu.
Theo Điều 203, mức hình phạt được quy định như sau:
- Phạt tiền từ 20 triệu đồng đến 200 triệu đồng, hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm đối với hành vi thông thường;
- Phạt tù từ 2 năm đến 7 năm nếu có các tình tiết tăng nặng như phạm tội có tổ chức, nhiều lần, hóa đơn có giá trị đặc biệt lớn hoặc gây hậu quả nghiêm trọng;
- Pháp nhân thương mại phạm tội có thể bị phạt tiền đến 1 tỷ đồng, đình chỉ hoạt động có thời hạn hoặc vĩnh viễn.
Theo số liệu của Bộ Công an, trong năm 2024, hơn 250 vụ mua bán hóa đơn trái phép đã được chuyển sang điều tra hình sự. Các chuyên án lớn cho thấy tình trạng thành lập công ty “ma”, bán hóa đơn trắng tràn lan với quy mô liên tỉnh, gây thất thoát hàng trăm tỷ đồng thuế nhà nước
>>> Hãy để các luật sư của chúng tôi đồng hành cùng bạn trong mọi vấn đề pháp luật, mang lại sự an tâm và bảo vệ quyền lợi tối đa!
Dấu hiệu của tội mua bán hóa đơn trái phép
Hành vi phạm tội
Tội mua bán hóa đơn trái phép được quy định tại Điều 203 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017). Đây là hành vi nguy hiểm cho xã hội, thường liên quan đến các hành vi gian lận thuế, rửa tiền hoặc che giấu các giao dịch bất hợp pháp.
Một số hành vi cụ thể cấu thành tội phạm này bao gồm:
- Mua bán hóa đơn khống: Là việc mua hoặc bán hóa đơn giá trị gia tăng (GTGT) mà không phát sinh giao dịch hàng hóa, dịch vụ thực tế. Mục đích thường là để kê khai thuế GTGT đầu vào, làm tăng chi phí, giảm lợi nhuận chịu thuế.
- In, phát hành hóa đơn giả: Là hành vi tự ý in ấn, phát hành hóa đơn mà không có giấy phép của cơ quan có thẩm quyền, hoặc làm giả hóa đơn nhằm mục đích lừa đảo, trục lợi.
- Sử dụng hóa đơn không hợp pháp: Bao gồm việc kê khai thuế, hoàn thuế hoặc hợp thức hóa giao dịch bằng các loại hóa đơn được mua bán trái phép, hóa đơn giả hoặc hóa đơn không phản ánh đúng bản chất của giao dịch.
Đặc biệt, hành vi mua bán hóa đơn có thể diễn ra có tổ chức, có sự phân công vai trò giữa các cá nhân, dẫn đến tính chất tội phạm phức tạp và quy mô lớn.
Mức độ vi phạm
Hành vi mua bán hóa đơn trái phép chỉ bị truy cứu trách nhiệm hình sự khi đạt một trong các điều kiện sau:
- Gây thiệt hại từ 100 triệu đồng trở lên cho ngân sách nhà nước (thường là khoản tiền thuế bị thất thu do sử dụng hóa đơn khống, giả…).
- Có tính chất chuyên nghiệp hoặc có tổ chức: ví dụ như thành lập công ty “ma” chỉ để xuất hóa đơn bán cho doanh nghiệp khác.
- Thực hiện hành vi nhiều lần hoặc từng bị xử phạt hành chính về hành vi này mà còn vi phạm.
- Sử dụng hóa đơn để chiếm đoạt tiền thuế hoàn, trốn thuế, hoặc hợp thức hóa giao dịch bất hợp pháp khác.
Hình phạt theo quy định
Tùy theo tính chất và mức độ nghiêm trọng của hành vi, người phạm tội có thể bị xử lý như sau:
- Cá nhân vi phạm:
- Bị phạt tiền từ 50 triệu đến 500 triệu đồng, hoặc
- Phạt tù từ 1 năm đến 5 năm, và
- Có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, hành nghề từ 1 đến 5 năm.
- Pháp nhân thương mại:
- Bị phạt tiền từ 500 triệu đến 3 tỷ đồng, hoặc
- Đình chỉ hoạt động vĩnh viễn nếu vi phạm nghiêm trọng.
>>> Thanh toán phí tư vấn hôm nay để nhận được giải pháp pháp lý tối ưu từ luật sư, bảo vệ quyền lợi của bạn một cách tốt nhất!
Mức hình phạt đối với tội mua bán hóa đơn trái phép
Khung hình phạt cơ bản
Theo quy định tại Điều 203 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017), hành vi mua bán trái phép hóa đơn giá trị gia tăng, hóa đơn bán hàng hoặc các loại hóa đơn, chứng từ thu nộp ngân sách nhà nước là hành vi bị nghiêm cấm và có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu đủ yếu tố cấu thành tội phạm.
Cụ thể, người nào thực hiện hành vi mua bán trái phép hóa đơn nhằm hợp thức hóa đầu vào cho doanh nghiệp, trốn thuế hoặc giúp người khác thực hiện các giao dịch gian lận sẽ bị xử lý theo khung hình phạt cơ bản như sau:
- Phạt tiền từ 50 triệu đồng đến 300 triệu đồng; hoặc
- Phạt cải tạo không giam giữ đến 2 năm; hoặc
- Phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm, tùy theo mức độ vi phạm và hậu quả thực tế gây ra.
Đây là mức hình phạt áp dụng đối với những hành vi lần đầu vi phạm, gây hậu quả chưa nghiêm trọng, chưa có tổ chức hoặc chưa tái phạm.
Khung hình phạt tăng nặng
Trường hợp hành vi mua bán hóa đơn trái phép có tính chất nghiêm trọng hơn hoặc gây hậu quả lớn, người phạm tội có thể bị áp dụng khung hình phạt tăng nặng. Cụ thể trong các trường hợp sau:
- Hành vi có tổ chức;
- Tái phạm nguy hiểm;
- Sử dụng hóa đơn trái phép gây thiệt hại từ 500 triệu đồng trở lên cho nhà nước hoặc tổ chức, cá nhân khác.
Theo đó, người phạm tội có thể bị:
- Phạt tù từ 2 năm đến 7 năm;
- Đồng thời có thể bị phạt tiền bổ sung lên đến 100 triệu đồng, và/hoặc cấm đảm nhiệm chức vụ, hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 1 năm đến 5 năm.
Ngoài ra, nếu pháp nhân thương mại thực hiện hành vi vi phạm, thì còn có thể bị:
- Phạt tiền lên đến 3 tỷ đồng;
- Đình chỉ hoạt động từ 6 tháng đến 3 năm; hoặc
- Cấm vĩnh viễn hoạt động trong lĩnh vực liên quan đến hành vi vi phạm (trong trường hợp đặc biệt nghiêm trọng).
Hỗ trợ pháp lý từ Luật Thiên Mã về tội mua bán hóa đơn trái phép
Vai trò của luật sư
Tội mua bán hóa đơn trái phép là hành vi bị xử lý nghiêm khắc theo quy định của Bộ luật Hình sự, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của cá nhân, doanh nghiệp và cả uy tín pháp lý của tổ chức. Trong bối cảnh đó, sự tham gia của luật sư là điều cần thiết để đảm bảo quá trình tố tụng được diễn ra đúng pháp luật và khách quan.
Luật sư tại Luật Thiên Mã sẽ hỗ trợ bạn nhận diện hành vi bị cáo buộc có thật sự cấu thành tội phạm hay chỉ là vi phạm hành chính trong lĩnh vực thuế – hóa đơn. Trên cơ sở đó, luật sư sẽ tư vấn các quy định pháp luật liên quan, phân tích vụ việc, đối chiếu với tình tiết thực tế nhằm làm rõ tính chất, mức độ vi phạm.
Quan trọng hơn, luật sư sẽ trực tiếp tham gia bào chữa, trình bày quan điểm pháp lý, chứng minh yếu tố không cấu thành tội phạm (nếu có), hoặc làm rõ các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự. Luật sư đóng vai trò là người bảo vệ quyền lợi hợp pháp, đồng hành cùng bạn trước cơ quan điều tra, viện kiểm sát và tòa án.
Dịch vụ tư vấn chuyên sâu về tội mua bán hóa đơn trái phép
Luật sư tại Luật Thiên Mã cung cấp các dịch vụ tư vấn pháp lý chuyên sâu cho cá nhân, doanh nghiệp đang bị xem xét trách nhiệm hình sự liên quan đến hành vi mua bán hóa đơn không hợp pháp, cụ thể:
- Hỗ trợ làm việc với cơ quan thuế và cơ quan điều tra: Luật sư sẽ tham gia cùng bạn trong quá trình làm việc, giải trình, đối thoại hoặc cung cấp tài liệu theo yêu cầu của cơ quan chức năng, đảm bảo tuân thủ pháp luật và tránh cung cấp thông tin bất lợi.
- Soạn đơn khiếu nại, kiến nghị: Nếu trong quá trình tố tụng phát hiện có sai sót, vi phạm thủ tục hoặc đánh giá không đúng bản chất vụ việc, luật sư sẽ hỗ trợ soạn thảo đơn khiếu nại, kiến nghị đình chỉ điều tra hoặc đề nghị chuyển hướng xử lý hành chính.
- Xây dựng chiến lược bảo vệ: Tùy thuộc vào vai trò của bạn trong vụ án (người mua hóa đơn, người bán, người trung gian), luật sư sẽ xây dựng chiến lược bảo vệ phù hợp. Việc này bao gồm rà soát chứng cứ, đối chiếu với dữ liệu kế toán, kiểm tra tính hợp pháp của hóa đơn và lập luận pháp lý nhằm loại trừ yếu tố cố ý trốn thuế hoặc trục lợi bất chính.
>>> Chỉ một cuộc hẹn với luật sư, mọi vấn đề pháp lý sẽ được giải quyết triệt để, tiết kiệm thời gian và chi phí cho bạn!
Tội mua bán hóa đơn trái phép là hành vi vi phạm nghiêm trọng trong lĩnh vực kinh tế, bị xử lý nghiêm khắc theo quy định của Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017). Hành vi này có thể dẫn đến hình phạt từ phạt tiền cho đến tù giam tùy theo tính chất, mức độ vi phạm và hậu quả gây ra. Trong bối cảnh pháp luật ngày càng được siết chặt, việc hiểu rõ các dấu hiệu cấu thành tội phạm, quy trình xử lý, cũng như các biện pháp bảo vệ quyền lợi hợp pháp là vô cùng cần thiết đối với cá nhân và doanh nghiệp. Nếu bạn đang gặp vướng mắc pháp lý hoặc lo ngại về rủi ro liên quan đến hóa đơn, đừng chần chừ – Luật Thiên Mã sẵn sàng đồng hành và hỗ trợ bạn. Đặt lịch tư vấn ngay hôm nay để nhận được giải pháp phù hợp và hiệu quả nhất từ đội ngũ luật sư giàu kinh nghiệm trong lĩnh vực hình sự – kinh tế.
