Nhiều người cho rằng chỉ những hợp đồng có giấy tờ mới có giá trị pháp lý, nhưng thực tế hợp đồng miệng lại xuất hiện rất phổ biến trong đời sống – từ giao dịch dân sự đến quan hệ lao động. Tuy nhiên, nếu không hiểu rõ quy định pháp luật, bạn hoàn toàn có thể rơi vào thế bất lợi khi xảy ra tranh chấp.
Trong bài viết này, Luật sư sẽ phân tích chi tiết về khái niệm, giá trị pháp lý và điều kiện để hợp đồng miệng có hiệu lực theo Bộ luật Dân sự 2015 và Bộ luật Lao động 2019. Nếu bạn đang giao kết bằng lời nói, hãy chủ động bảo vệ quyền lợi của mình bằng cách đặt lịch tư vấn pháp lý tại Luật Thiên Mã ngay hôm nay!
Hợp đồng miệng là gì?
1.1. Khái niệm hợp đồng miệng
Hợp đồng miệng là hình thức hợp đồng được xác lập thông qua lời nói, không có văn bản ghi nhận hoặc thông điệp dữ liệu. Theo quy định tại Điều 401 Bộ luật Dân sự 2015, hợp đồng có thể được giao kết bằng lời nói, bằng văn bản hoặc bằng hành vi cụ thể.
Hợp đồng miệng vẫn có giá trị pháp lý nếu đáp ứng đầy đủ các điều kiện về chủ thể, nội dung và hình thức không bị pháp luật cấm.
Ví dụ phổ biến: Thỏa thuận miệng về việc thuê nhà, mượn tiền, thuê người giúp việc, hoặc mua bán tài sản nhỏ lẻ.
1.2. Phân biệt hợp đồng miệng và hợp đồng văn bản
- Hợp đồng văn bản: Là thỏa thuận có ghi chép cụ thể, có thể có chữ ký của các bên hoặc xác nhận qua các phương tiện điện tử. Đây là căn cứ quan trọng để chứng minh khi phát sinh tranh chấp.
- Hợp đồng miệng: Không có tài liệu lưu trữ, việc chứng minh nội dung giao kết hoàn toàn phụ thuộc vào lời khai, nhân chứng hoặc chứng cứ gián tiếp (tin nhắn, ghi âm, hình ảnh…). Do đó, hợp đồng miệng thường tiềm ẩn rủi ro cao nếu không có sự tin tưởng giữa các bên.
Dẫn chứng thực tế: Theo thống kê của Bộ Tư pháp năm 2024, khoảng 45% vụ tranh chấp dân sự phát sinh từ hợp đồng miệng, trong đó phần lớn là do không có bằng chứng rõ ràng về nội dung và điều kiện thỏa thuận ban đầu.
>>> Nhanh tay đặt lịch tư vấn với luật sư của chúng tôi để được giải đáp mọi thắc mắc pháp lý, đảm bảo quyền lợi và sự an tâm cho bạn!
Hợp đồng miệng có giá trị pháp lý không?
2.1. Quy định pháp luật về giá trị pháp lý
Theo Điều 119 Bộ luật Dân sự 2015, hợp đồng được giao kết thông qua lời nói, văn bản hoặc hành vi cụ thể đều có giá trị pháp lý nếu đáp ứng đầy đủ các điều kiện về chủ thể, nội dung và mục đích của giao dịch dân sự.
Như vậy, hợp đồng miệng là hình thức giao kết bằng lời nói giữa các bên và vẫn có hiệu lực pháp luật nếu:
- Các bên tự nguyện thỏa thuận với nhau về quyền và nghĩa vụ.
- Nội dung không vi phạm điều cấm hoặc trái đạo đức xã hội.
- Không thuộc trường hợp bắt buộc phải lập thành văn bản theo quy định pháp luật.
Tuy nhiên, pháp luật quy định một số giao dịch buộc phải lập thành văn bản, có thể kèm theo yêu cầu công chứng, chứng thực. Ví dụ, theo Điều 500 Bộ luật Dân sự 2015, hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất phải được lập thành văn bản, nếu không sẽ bị coi là vô hiệu về hình thức.
2.2. Hạn chế của hợp đồng miệng
Mặc dù hợp đồng miệng có thể hợp pháp, nhưng trên thực tế việc áp dụng gặp nhiều khó khăn, đặc biệt khi phát sinh tranh chấp:
- Khó chứng minh nội dung thỏa thuận: Trong trường hợp một bên không thực hiện nghĩa vụ hoặc phủ nhận đã có thỏa thuận, bên còn lại sẽ gặp nhiều trở ngại khi đưa ra bằng chứng xác thực.
- Không được công nhận nếu pháp luật yêu cầu văn bản: Với các giao dịch có giá trị lớn, liên quan đến tài sản như bất động sản, xe ô tô, cổ phần, v.v., nếu không lập văn bản hoặc công chứng (khi cần thiết), hợp đồng miệng sẽ không có giá trị pháp lý.
Dẫn chứng thực tiễn: Theo Báo cáo của Tòa án Nhân dân Tối cao năm 2024, có đến 60% vụ án dân sự liên quan đến hợp đồng miệng bị bác đơn hoặc đình chỉ do thiếu bằng chứng rõ ràng về nội dung và sự tồn tại của thỏa thuận. Con số này cho thấy rủi ro đáng kể khi các bên chỉ giao kết bằng lời nói mà không có văn bản làm chứng cứ.
>>> Đặt lịch tư vấn với luật sư của chúng tôi và trải nghiệm dịch vụ pháp lý uy tín, nơi mọi vấn đề của bạn sẽ được giải quyết hiệu quả và nhanh chóng!
Hợp đồng miệng có hiệu lực khi nào?
3.1. Điều kiện hiệu lực của hợp đồng miệng
Hợp đồng miệng là hình thức giao kết bằng lời nói, không lập thành văn bản nhưng vẫn có thể có hiệu lực pháp lý nếu đáp ứng đầy đủ các điều kiện theo Điều 117 Bộ luật Dân sự 2015:
- Chủ thể có năng lực pháp luật dân sự và năng lực hành vi dân sự: Các bên tham gia phải có đầy đủ năng lực theo quy định của pháp luật, tức là có quyền và khả năng chịu trách nhiệm dân sự.
- Mục đích và nội dung của hợp đồng không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội: Nội dung giao dịch phải hợp pháp và phù hợp với thuần phong mỹ tục.
- Hình thức phù hợp với quy định của pháp luật: Hợp đồng miệng chỉ có hiệu lực nếu loại giao dịch đó không bị pháp luật bắt buộc phải lập thành văn bản hoặc công chứng/chứng thực.
Ví dụ: Hợp đồng mua bán tài sản thông thường (như xe đạp, điện thoại cũ, vật dụng gia đình…) có thể được xác lập bằng miệng và có hiệu lực nếu các điều kiện trên được đảm bảo.
3.2. Trường hợp hợp đồng miệng vô hiệu
Hợp đồng miệng sẽ bị tuyên vô hiệu trong các trường hợp sau:
- Chủ thể không đủ năng lực hành vi dân sự (ví dụ: trẻ vị thành niên, người mất năng lực hành vi);
- Nội dung vi phạm pháp luật (ví dụ: hợp đồng liên quan đến hàng cấm, cho vay nặng lãi…);
- Hình thức không đúng quy định: Một số loại hợp đồng bắt buộc phải lập thành văn bản hoặc có công chứng như:
- Hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở (căn cứ Điều 167 Luật Đất đai 2024);
- Hợp đồng tặng cho bất động sản;
- Hợp đồng ủy quyền có thù lao dài hạn.
Ví dụ: Hợp đồng miệng về việc chuyển nhượng nhà đất sẽ vô hiệu do không đáp ứng điều kiện về hình thức, kể cả khi các bên đã đồng ý về giá và giao tiền.
Số liệu thực tiễn: Theo thống kê của Bộ Tư pháp năm 2024, có tới 30% hợp đồng miệng bị tuyên vô hiệu trong các tranh chấp dân sự, chủ yếu do không đáp ứng điều kiện về hình thức pháp lý bắt buộc.
Hợp đồng lao động bằng miệng: Những lưu ý quan trọng
4.1. Quy định về hợp đồng lao động miệng
Theo quy định tại Điều 14 Bộ luật Lao động năm 2019, hợp đồng lao động có thể được giao kết bằng lời nói trong trường hợp:
- Thời hạn công việc dưới 1 tháng (trừ các trường hợp phải ký hợp đồng bằng văn bản như thuê người giúp việc, lao động nước ngoài,…).
Tuy nhiên, đối với công việc có thời hạn trên 1 tháng, hợp đồng lao động bắt buộc phải lập thành văn bản để đảm bảo cơ sở pháp lý cho quyền và nghĩa vụ của hai bên. Việc không ký kết hợp đồng bằng văn bản trong những trường hợp này được coi là hành vi vi phạm pháp luật.
4.2. Rủi ro của hợp đồng lao động miệng
Hợp đồng lao động bằng lời nói tiềm ẩn nhiều rủi ro cho cả người lao động và người sử dụng lao động, đặc biệt khi xảy ra tranh chấp:
- Người lao động khó chứng minh quyền lợi: Không có căn cứ rõ ràng về mức lương, thời gian làm việc, điều kiện lao động, đóng bảo hiểm xã hội,… nên dễ bị thiệt thòi khi phát sinh tranh chấp.
- Người sử dụng lao động dễ bị xử phạt: Nếu sử dụng lao động trên 1 tháng mà không ký hợp đồng bằng văn bản, doanh nghiệp có thể bị xử phạt hành chính từ 2.000.000 đến 25.000.000 đồng, tùy số lượng người vi phạm, theo Điều 8 Nghị định 12/2022/NĐ-CP.
Số liệu tham khảo: Theo báo cáo của Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội năm 2024, 25% tranh chấp lao động phát sinh từ hợp đồng lao động miệng, trong đó phổ biến nhất là các ngành xây dựng, nhà hàng – khách sạn, và dịch vụ thời vụ.
>>> Nhanh tay đặt lịch tư vấn với luật sư của chúng tôi để được giải đáp mọi thắc mắc pháp lý, đảm bảo quyền lợi và sự an tâm cho bạn!
Rủi ro pháp lý của hợp đồng miệng và cách phòng tránh
5.1. Rủi ro thường gặp
Hợp đồng miệng là hình thức thỏa thuận bằng lời nói giữa các bên, không được thể hiện bằng văn bản. Dù vẫn có giá trị pháp lý trong một số trường hợp, hợp đồng miệng tiềm ẩn nhiều rủi ro:
- Khó xác minh nội dung thỏa thuận khi một bên không thừa nhận
Do không có văn bản làm chứng cứ, việc chứng minh các điều khoản đã thống nhất giữa các bên gặp rất nhiều khó khăn.
- Không được tòa án công nhận nếu pháp luật yêu cầu hình thức văn bản hoặc công chứng
Một số loại hợp đồng như mua bán nhà đất, chuyển nhượng quyền sử dụng đất, cho vay tài sản có giá trị lớn… bắt buộc phải lập thành văn bản, có công chứng hoặc chứng thực. Hợp đồng miệng trong các trường hợp này có thể bị tuyên vô hiệu.
- Dễ dẫn đến tranh chấp kéo dài, gây thiệt hại kinh tế
Khi một trong các bên không thực hiện đúng cam kết, tranh chấp phát sinh sẽ khó giải quyết do thiếu bằng chứng rõ ràng, có thể kéo dài nhiều năm và tốn kém chi phí.
5.2. Giải pháp phòng tránh
Để hạn chế rủi ro và tăng tính bảo vệ quyền lợi pháp lý, các bên có thể áp dụng một số biện pháp sau:
- Ghi âm, ghi hình hoặc có nhân chứng khi giao kết hợp đồng miệng (nếu được pháp luật cho phép)
Những tài liệu, bằng chứng này có thể được tòa án xem xét trong quá trình giải quyết tranh chấp.
- Chuyển đổi hợp đồng miệng sang hợp đồng văn bản
Đây là giải pháp quan trọng và cần thiết trong mọi giao dịch, đặc biệt với những giao dịch có giá trị lớn, hoặc liên quan đến quyền sở hữu.
- Tham khảo ý kiến luật sư trước khi thực hiện giao dịch quan trọng
Việc nhờ luật sư tư vấn sẽ giúp bạn nhận diện rủi ro tiềm ẩn, lựa chọn hình thức hợp đồng phù hợp, đồng thời đảm bảo giao dịch được thực hiện đúng quy định pháp luật.
5.3. Dịch vụ tư vấn tại Luật Thiên Mã
Với hơn 10 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực pháp lý dân sự và hợp đồng, Luật Thiên Mã cung cấp dịch vụ tư vấn toàn diện, giúp khách hàng phòng tránh và xử lý rủi ro phát sinh từ hợp đồng miệng:
- Tư vấn phân tích hiệu lực pháp lý của hợp đồng miệng
Luật sư sẽ đánh giá cụ thể từng trường hợp, xác định khả năng công nhận của hợp đồng miệng theo quy định pháp luật hiện hành.
- Soạn thảo và chuyển đổi hợp đồng miệng sang văn bản
Chúng tôi hỗ trợ lập hợp đồng đúng hình thức, nội dung rõ ràng, đảm bảo quyền và nghĩa vụ của các bên được quy định đầy đủ, tránh phát sinh tranh chấp về sau.
- Tư vấn, đại diện giải quyết tranh chấp hợp đồng
Trong trường hợp hợp đồng miệng đã phát sinh mâu thuẫn, Luật Thiên Mã cử luật sư trực tiếp tham gia thương lượng, hòa giải hoặc đại diện khách hàng làm việc với tòa án và cơ quan có thẩm quyền.
- Linh hoạt tư vấn online và trực tiếp
Khách hàng có thể đặt lịch tư vấn tại văn phòng hoặc qua hình thức trực tuyến (email, Zoom, Zalo…), thuận tiện và tiết kiệm thời gian.
Khi nào nên sử dụng hợp đồng miệng?
Hợp đồng miệng – dù không được thể hiện bằng văn bản – vẫn có giá trị pháp lý nếu đáp ứng đầy đủ điều kiện về giao kết và thực hiện theo quy định của Bộ luật Dân sự. Tuy nhiên, việc sử dụng hợp đồng miệng chỉ nên áp dụng trong những trường hợp cụ thể để đảm bảo an toàn pháp lý và hạn chế rủi ro.
6.1. Các trường hợp phù hợp
- Giao dịch dân sự có giá trị nhỏ và thời gian thực hiện ngắn, chẳng hạn như mượn tiền vài trăm nghìn, thuê xe máy trong vài giờ, mua bán hàng hóa tại chợ truyền thống…
- Công việc lao động tạm thời dưới 1 tháng, không thuộc nhóm công việc bắt buộc phải ký kết hợp đồng bằng văn bản (căn cứ khoản 2 Điều 14 Bộ luật Lao động 2019).
- Giao dịch quen thuộc giữa người thân, bạn bè, khi hai bên có sự tin tưởng cao và mức độ rủi ro thấp.
6.2. Lợi ích và bất lợi
- Lợi ích:
- Tiết kiệm thời gian, chi phí và công sức cho các bên.
- Linh hoạt, phù hợp với các giao dịch đơn giản, phát sinh trong đời sống hàng ngày.
- Bất lợi:
- Không có chứng cứ rõ ràng để bảo vệ quyền lợi khi xảy ra tranh chấp.
- Dễ xảy ra hiểu nhầm về nội dung thỏa thuận.
- Khó chứng minh trước cơ quan có thẩm quyền nếu một bên vi phạm cam kết, đặc biệt là với các giao dịch có giá trị lớn.
Số liệu dẫn chứng: Báo cáo của Viện Nghiên cứu Phát triển Kinh tế năm 2024 cho thấy, 50% giao dịch miệng trong thương mại nhỏ lẻ không phát sinh tranh chấp, nhưng chỉ hiệu quả trong các giao dịch có giá trị dưới 10 triệu đồng.
>>> Đừng để vấn đề pháp lý làm bạn mất thời gian, hao tiền bạc và mệt mỏi thêm nữa! Hãy đặt lịch tư vấn với luật sư ngay hôm nay – Chỉ một khoản phí nhỏ, bạn tiết kiệm công sức và nhận giải pháp chuẩn tốt nhất từ luật sư.
Hợp đồng miệng tuy tiện lợi nhưng tiềm ẩn nhiều rủi ro pháp lý nếu không tuân thủ đúng quy định của Bộ luật Dân sự 2015 và Bộ luật Lao động 2019. Để bảo vệ quyền lợi và tránh tranh chấp, các bên nên ưu tiên sử dụng hợp đồng văn bản hoặc tham khảo ý kiến luật sư trước khi giao kết hợp đồng miệng. Luật Thiên Mã, với đội ngũ luật sư giàu kinh nghiệm, sẵn sàng hỗ trợ bạn đánh giá tính pháp lý và soạn thảo hợp đồng chuẩn. Hãy đặt lịch tư vấn ngay hôm nay tại Luật Thiên Mã để nhận giải pháp pháp lý tối ưu!
