Bạn đang đau đầu vì người vay tiền cố tình trốn tránh trách nhiệm trả nợ, dây dưa kéo dài, hoặc thiếu nợ không trả dù đã cam kết? Những trường hợp như vậy không chỉ gây thiệt hại về tài chính mà còn tạo áp lực tâm lý, khiến bạn mất thời gian, công sức mà không thu hồi được khoản tiền đã cho vay. Việc nắm rõ quyền khởi kiện, thời hiệu, và trình tự pháp lý sẽ giúp bạn có cơ sở bảo vệ quyền lợi một cách đúng luật và hiệu quả.

Để hỗ trợ bạn xử lý tình huống này một cách bài bản và hợp pháp, đội ngũ luật sư tại Luật Thiên Mã đã biên soạn bài viết dưới đây, dựa trên các quy định mới nhất của Bộ luật Dân sự 2015, Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) và Nghị quyết 326/2016/UBTVQH14 về án phí, lệ phí Tòa án. Nếu bạn đang cần tư vấn cụ thể về hướng giải quyết hoặc muốn khởi kiện đòi nợ, hãy đặt lịch ngay với Luật Thiên Mã để được hỗ trợ tận tâm và kịp thời.

Nợ tiền không muốn trả là gì?

1.1. Khái niệm trốn tránh trách nhiệm trả nợ

Trốn tránh trách nhiệm trả nợ là hành vi cố ý không thực hiện nghĩa vụ trả tiền đã cam kết trong hợp đồng hoặc thỏa thuận dân sự dù có khả năng thực hiện. Đây là biểu hiện vi phạm nghĩa vụ dân sự theo quy định tại Điều 463 Bộ luật Dân sự 2015, liên quan đến hợp đồng vay tài sản hoặc nghĩa vụ thanh toán khác.

Theo pháp luật, người vay có trách nhiệm hoàn trả đúng hạn, đúng số tiền đã vay kèm lãi (nếu có), trừ trường hợp được miễn, hoãn hoặc có thỏa thuận khác.

1.2. Các hình thức nợ tiền không trả

Hành vi nợ mà cố tình không trả có thể biểu hiện qua nhiều hình thức, gồm:

• Không thực hiện nghĩa vụ thanh toán nợ cá nhân (giữa người vay và người cho vay không qua tổ chức);
• Không trả nợ cho doanh nghiệp, ngân hàng, dù hợp đồng còn hiệu lực;
• Không trả tiền hàng hóa, dịch vụ sau khi đã nhận đủ;
• Cố tình lẩn tránh chủ nợ, thay đổi chỗ ở, tắt điện thoại, che giấu thu nhập;
• Tẩu tán tài sản hoặc chuyển nhượng tài sản cho người khác nhằm trốn tránh nghĩa vụ;
• Lợi dụng lòng tin để vay tiền rồi chiếm đoạt – có thể bị coi là hành vi lừa đảo.

Thực tế, nhiều vụ việc bắt đầu từ giao dịch dân sự nhưng do hành vi cố ý chiếm đoạt, trốn tránh kéo dài mà bị chuyển hóa thành vụ án hình sự.

1.3. Hậu quả pháp lý

Tùy vào mức độ và hành vi cụ thể, người nợ không trả tiền có thể chịu:

1. a) Trách nhiệm dân sự:

• Bị khởi kiện ra Tòa án để buộc trả nợ và bồi thường thiệt hại nếu có.
• Bị kê biên tài sản, phong tỏa tài khoản để thi hành án theo bản án có hiệu lực.
• Phát sinh lãi suất quá hạn, phạt vi phạm theo thỏa thuận.

1. b) Trách nhiệm hình sự:

• Nếu có dấu hiệu gian dối từ đầu, như vay tiền với ý định không trả, giả mạo hồ sơ, bỏ trốn sau khi vay, có thể bị truy tố về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản theo Điều 174 Bộ luật Hình sự 2015, với hình phạt đến 20 năm tù hoặc tù chung thân tùy mức độ thiệt hại.
• Trường hợp lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản (Điều 175 BLHS), như dùng tài sản vay vào mục đích khác, mất khả năng trả, cũng có thể bị xử lý hình sự.

Theo báo cáo của Tòa án Nhân dân Tối cao năm 2024, khoảng 30% vụ án dân sự sơ thẩm là tranh chấp liên quan đến nợ tiền không trả, đặc biệt gia tăng ở các vụ vay mượn cá nhân không có bảo đảm, không hợp đồng bằng văn bản.

>>> Thanh toán nhanh, nhận tư vấn chất lượng từ luật sư, giải quyết vấn đề hiệu quả – tất cả chỉ trong một cuộc hẹn!

  Đặt lịch tư vấn

Hậu quả pháp lý khi không trả nợ

3.1. Bị khởi kiện dân sự

Theo Điều 26 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017), nếu người vay không thực hiện nghĩa vụ thanh toán đúng hạn:

• Chủ nợ có quyền khởi kiện ra Tòa án để yêu cầu bên vay trả nợ gốc, lãi suất và các khoản phạt (nếu có);
• Trong quá trình giải quyết vụ án, Tòa án có thể ra quyết định buộc người vay phải thực hiện nghĩa vụ thanh toán;
• Vụ việc thường được giải quyết theo thủ tục tố tụng dân sự thông thường hoặc rút gọn (nếu đủ điều kiện).

3.2. Bị áp dụng biện pháp cưỡng chế

Sau khi bản án có hiệu lực pháp luật, nếu người vay vẫn không tự nguyện thi hành, cơ quan thi hành án dân sự sẽ áp dụng các biện pháp cưỡng chế theo Điều 71 Luật Thi hành án Dân sự 2008 (sửa đổi, bổ sung năm 2014), bao gồm:

• Kê biên, phong tỏa tài sản như nhà đất, ô tô, tài khoản ngân hàng;
• Khấu trừ thu nhập, tiền trong tài khoản;
• Cưỡng chế thi hành tại nơi cư trú hoặc làm việc;
• Thực hiện các biện pháp ngăn chặn việc tẩu tán tài sản.

Việc cưỡng chế thường gây thiệt hại về tài sản và ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín của người vay.

3.3. Truy cứu trách nhiệm hình sự

Trong một số trường hợp, nếu hành vi vay tiền có dấu hiệu gian dối, lạm dụng tín nhiệm, chiếm đoạt tài sản, người vay có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Theo Điều 174 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017):

• Người phạm tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản có thể bị phạt tù từ 6 tháng đến 7 năm hoặc cao hơn, tùy theo giá trị tài sản và tính chất vụ việc;
• Các tình tiết tăng nặng bao gồm: có tổ chức, chuyên nghiệp, lợi dụng uy tín…

Theo Tòa án Nhân dân Tối cao năm 2024, khoảng 5% vụ án dân sự đòi nợ được chuyển sang xử lý hình sự do có dấu hiệu lừa đảo hoặc chiếm đoạt tài sản, cho thấy ranh giới giữa dân sự và hình sự trong tranh chấp nợ là rất rõ ràng nhưng dễ bị vượt qua nếu có hành vi gian dối.

Thủ tục khởi kiện đòi nợ khi bị trốn tránh

4.1. Chuẩn bị hồ sơ khởi kiện

Trong trường hợp người vay cố tình trốn tránh nghĩa vụ trả nợ, người cho vay (chủ nợ) có quyền khởi kiện tại Tòa án. Để việc khởi kiện được thụ lý nhanh chóng, cần chuẩn bị đầy đủ hồ sơ gồm:

• Đơn khởi kiện (theo mẫu quy định);
• Hợp đồng vay nợ, giấy vay tiền, thỏa thuận thanh toán (nếu có);
• Biên nhận, phiếu chuyển tiền, sao kê ngân hàng hoặc giấy tờ chứng minh việc giao nhận tiền;
• Chứng cứ về hành vi trốn tránh, như: thông báo không nhận, chuyển nơi ở không thông báo, chặn liên lạc, phản hồi né tránh nghĩa vụ;
• Giấy tờ tùy thân của nguyên đơn và các tài liệu khác có liên quan.

(Căn cứ: Điều 190 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017)

4.2. Nộp đơn tại Tòa án

Theo nguyên tắc tố tụng dân sự, đơn khởi kiện cần được nộp tại Tòa án Nhân dân có thẩm quyền theo lãnh thổ, cụ thể:

• Tòa án nơi bị đơn cư trú, làm việc hoặc có trụ sở chính;
• Trường hợp bị đơn bỏ trốn, có thể nộp tại Tòa án nơi có tài sản của bị đơn, hoặc nơi cuối cùng bị đơn cư trú nếu không rõ địa chỉ hiện tại.

Việc xác định đúng thẩm quyền là yếu tố quan trọng để tránh bị trả lại đơn.

(Căn cứ: Điều 39 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015)

4.3. Tạm ứng án phí

Người khởi kiện phải nộp tạm ứng án phí sơ thẩm, được tính theo giá trị khoản nợ đang tranh chấp. Mức tạm ứng tối thiểu là 300.000 đồng, và tỷ lệ cụ thể được quy định như sau:

• 5% giá trị khoản nợ, nếu dưới 6 triệu đồng;
• Mức án phí tăng theo bậc lũy tiến nếu giá trị nợ lớn hơn.

Tòa án sẽ cấp Giấy báo nộp tiền tạm ứng án phí sau khi tiếp nhận đơn hợp lệ. Việc không nộp đúng thời hạn sẽ bị coi là từ bỏ quyền khởi kiện.

(Căn cứ: Nghị quyết 326/2016/UBTVQH14)

Số liệu thực tiễn: Theo thống kê của hệ thống Tòa án năm 2024, khoảng 60% vụ án đòi nợ được thụ lý trong vòng 7 ngày nếu hồ sơ đầy đủ và hợp lệ — cho thấy việc chuẩn bị đúng từ đầu là yếu tố then chốt trong khởi kiện hiệu quả.

>>> Đặt lịch ngay để được tư vấn bởi đội ngũ luật sư hàng đầu, giúp bạn giải quyết mọi khó khăn pháp lý một cách hiệu quả!

  Đặt lịch tư vấn

Vai trò của luật sư trong xử lý trường hợp trốn tránh trả nợ

5.1. Tư vấn pháp lý và thu thập chứng cứ: Trong các trường hợp bên vay cố tình trốn tránh nghĩa vụ trả nợ — như thay đổi địa chỉ cư trú, tẩu tán tài sản, chối bỏ nghĩa vụ thanh toán hoặc kéo dài thời gian bằng các hành vi gian dối — luật sư có vai trò xác định dấu hiệu vi phạm và tư vấn căn cứ pháp lý phù hợp. Đồng thời, luật sư hỗ trợ thu thập chứng cứ thể hiện rõ mối quan hệ vay – nợ, quá trình đòi nợ và hành vi trốn tránh, làm cơ sở vững chắc để khởi kiện hoặc yêu cầu áp dụng các biện pháp ngăn chặn.

5.2. Đại diện đàm phán với bên nợ: Trước khi tiến hành khởi kiện, luật sư có thể được ủy quyền đại diện để gửi văn bản yêu cầu thanh toán, thư thông báo pháp lý hoặc trực tiếp đàm phán với bên nợ nhằm đưa ra phương án giải quyết tranh chấp ngoài tố tụng. Việc có luật sư làm trung gian thường tạo sức ép pháp lý hiệu quả hơn và khuyến khích bên nợ hợp tác, qua đó giúp tiết kiệm thời gian, chi phí cho chủ nợ.

5.3. Đại diện tại tòa án: Nếu bên nợ vẫn tiếp tục không thanh toán, luật sư sẽ đại diện thân chủ khởi kiện và tham gia tố tụng tại Tòa án. Theo Điều 87 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017), luật sư có thể thay mặt đương sự trong các giai đoạn hòa giải, tranh tụng tại phiên sơ thẩm, phúc thẩm, và hỗ trợ thi hành án. Luật sư sẽ trình bày lập luận chặt chẽ, phản biện hành vi trốn tránh, và đề xuất biện pháp bảo đảm để ngăn ngừa việc tiếp tục tẩu tán tài sản hoặc bỏ trốn.

>>> Thanh toán nhanh, nhận tư vấn chất lượng từ luật sư, giải quyết vấn đề hiệu quả – tất cả chỉ trong một cuộc hẹn!

 [button text=”Đặt lịch tư vấn” letter_case=”lowercase” style=”shade” size=”small” radius=”5″ depth=”3″ depth_hover=”5″ link=”#_datlich_tuvan” class=”btn-dat-lich-tu-van”

Trốn tránh trách nhiệm trả nợ là hành vi vi phạm pháp luật, gây thiệt hại cho chủ nợ và có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng như khởi kiện dân sự hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự. Việc nắm rõ quy định pháp luật và có sự hỗ trợ từ luật sư giúp chủ nợ bảo vệ quyền lợi và thu hồi nợ hiệu quả. Hãy đặt lịch tư vấn với Luật Thiên Mã ngay hôm nay để được đội ngũ luật sư đồng hành cùng bạn!