Khi cây cối, hoa màu – thành quả của mồ hôi, công sức người dân – bị thiệt hại do thu hồi đất hoặc hành vi trái pháp luật, thì việc yêu cầu bồi thường là quyền lợi chính đáng và cần được pháp luật bảo vệ. Tuy nhiên, quá trình xác định mức bồi thường, đối tượng chịu trách nhiệm và thủ tục thực hiện không phải lúc nào cũng rõ ràng với người bị thiệt hại.

Trong bài viết dưới đây, Luật sư tại Luật Thiên Mã sẽ phân tích các căn cứ pháp lý về bồi thường thiệt hại cây cối, hoa màu theo Luật Đất đai 2024 và Bộ luật Dân sự 2015. Nếu bạn đang gặp khó khăn trong việc bảo vệ quyền lợi của mình, hãy đặt lịch tư vấn tại Luật Thiên Mã để được hỗ trợ pháp lý chuyên sâu và hiệu quả.

Cơ sở pháp lý về bồi thường cây cối, hoa màu

1.1. Quy định pháp luật hiện hành

Pháp luật Việt Nam quy định rõ ràng về trách nhiệm bồi thường đối với thiệt hại về cây cối, hoa màu trong nhiều trường hợp khác nhau, từ thu hồi đất đến hành vi xâm phạm tài sản:

• Điều 103 Luật Đất đai 2024: Quy định Nhà nước có trách nhiệm bồi thường thiệt hại về cây trồng, vật nuôi đối với người có đất bị thu hồi, căn cứ theo loại cây trồng, tuổi đời, sản lượng và giá trị thực tế tại thời điểm thu hồi đất.
• Điều 602 Bộ luật Dân sự 2015: Xác định trách nhiệm bồi thường thiệt hại khi cây cối, hoa màu bị thiệt hại do hành vi trái pháp luật hoặc khi chính cây cối gây ra thiệt hại cho người khác (ví dụ: cây gãy đổ do thiếu chăm sóc gây hư hại nhà cửa, xe cộ…).
• Quyết định 45/2024/QĐ-UBND tỉnh Hậu Giang (ban hành ngày 14/11/2024): Là văn bản địa phương điển hình quy định đơn giá bồi thường cây trồng cụ thể, ví dụ: cây lúa được bồi thường từ 10.000 – 15.000 đồng/m² tùy theo vụ mùa, năng suất và thời điểm thu hoạch.

1.2. Phạm vi áp dụng

Những quy định trên được áp dụng trong các trường hợp sau:

• Nhà nước thu hồi đất phục vụ cho mục đích công cộng, phát triển kinh tế – xã hội: Chủ sử dụng đất hợp pháp sẽ được bồi thường về cây trồng, vật nuôi theo giá thị trường và khung giá địa phương quy định.
• Thiệt hại do hành vi của cá nhân, tổ chức: Nếu cây cối, hoa màu bị hủy hoại bởi hành vi xâm phạm trái phép (chặt phá, đốt, gây tràn hóa chất…), bên gây thiệt hại phải bồi thường đầy đủ theo quy định của Bộ luật Dân sự.
• Thiệt hại do cây cối gây ra: Chủ sở hữu hoặc người trông nom cây có trách nhiệm nếu cây ngã đổ gây hư hỏng tài sản hoặc thương tích, trừ khi có sự kiện bất khả kháng (thiên tai, bão lớn…).

>>> Đặt lịch tư vấn với luật sư của chúng tôi và trải nghiệm dịch vụ pháp lý uy tín, nơi mọi vấn đề của bạn sẽ được giải quyết hiệu quả và nhanh chóng!

  Đặt lịch tư vấn

Các trường hợp được bồi thường cây cối, hoa màu

2.1. Bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất

Theo Điều 103 Luật Đất đai 2024, khi Nhà nước thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, phát triển kinh tế – xã hội…, người sử dụng đất sẽ được bồi thường đối với cây cối, hoa màu hợp pháp trên đất.

• Cây hàng năm, cây lâu năm, cây lâm nghiệp sẽ được bồi thường theo:
  • Giá trị sản lượng còn lại nếu cây sắp đến thời kỳ thu hoạch.
  • Chi phí đầu tư đã bỏ ra nếu cây chưa đến kỳ thu hoạch.
• Mức bồi thường căn cứ vào giá do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh ban hành tại thời điểm thu hồi đất.

2.2. Bồi thường thiệt hại do hành vi phá hoại

Theo Điều 602 Bộ luật Dân sự 2015, cá nhân, tổ chức có hành vi cố ý hoặc vô ý làm hư hại, phá hoại cây cối, hoa màu của người khác thì phải bồi thường toàn bộ thiệt hại đã gây ra.

• Trường hợp cố ý có thể bị xử lý thêm về hành chính hoặc hình sự.
• Bồi thường bao gồm thiệt hại thực tế (giá trị cây bị hủy hoại, chi phí phục hồi).

2.3. Bồi thường thiệt hại do cây cối gây ra

Điều 604 Bộ luật Dân sự 2015 quy định, chủ sở hữu cây cối có trách nhiệm bồi thường nếu:

• Cây đổ, cành gãy gây thiệt hại cho người khác về tài sản, sức khỏe, tính mạng.
• Ví dụ: cây bị mục gốc đổ vào xe người khác, chủ cây phải bồi thường toàn bộ thiệt hại.

Ví dụ thực tiễn

• Bình Dương (2024): Theo Quyết định 46/2024/QĐ-UBND ngày 18/10/2024, mức bồi thường một số cây lâu năm như sau:
  • Xoài: 70.000 – 150.000 đồng/cây
  • Sầu riêng: 100.000 – 200.000 đồng/cây
  • Mức bồi thường phụ thuộc vào tuổi cây, năng suất, khả năng cho thu hoạch.

>>> Chỉ một cuộc hẹn với luật sư, mọi vấn đề pháp lý sẽ được giải quyết triệt để, tiết kiệm thời gian và chi phí cho bạn!

  Đặt lịch tư vấn

Nguyên tắc xác định giá trị bồi thường

Việc bồi thường thiệt hại về cây trồng khi Nhà nước thu hồi đất hoặc có thiệt hại do hành vi vi phạm pháp luật gây ra được thực hiện theo các nguyên tắc quy định tại Điều 103 Luật Đất đai 2024. Cụ thể:

3.1. Bồi thường cây hàng năm

Việc bồi thường được căn cứ theo giá trị sản lượng của vụ thu hoạch cao nhất trong 3 năm liền kề trước thời điểm bị thiệt hại hoặc thu hồi đất.

(Khoản 1 Điều 103 Luật Đất đai 2024)

Nguyên tắc này bảo đảm quyền lợi tối đa cho người dân, phản ánh đúng giá trị thực tế sản xuất của cây trồng.

3.2. Bồi thường cây lâu năm

Giá trị bồi thường bao gồm:

• Chi phí đầu tư kiến thiết cơ bản: công chăm sóc, phân bón, giống, kỹ thuật trồng…
• Giá trị thiệt hại thực tế do việc chặt hạ, mất khả năng thu hoạch, hoặc cây chưa đến tuổi cho thu hoạch.

(Khoản 2 Điều 103 Luật Đất đai 2024)

Việc xác định giá trị bồi thường cần căn cứ vào tuổi cây, năng suất dự kiến, và bảng giá do UBND cấp tỉnh ban hành.

3.3. Bồi thường cây lâm nghiệp

Trong trường hợp cây rừng trồng bằng ngân sách nhà nước, việc bồi thường thực hiện theo nguyên tắc:

• Tính theo giá trị thực tế của rừng trồng tại thời điểm thiệt hại;
• Giá trị này được phân chia cho tổ chức, cá nhân, cộng đồng dân cư trực tiếp quản lý, bảo vệ.

(Khoản 3 Điều 103 Luật Đất đai 2024)

Số liệu tham khảo: Theo Quyết định 34/2024/QĐ-UBND tỉnh Quảng Nam, mức bồi thường cây lâm nghiệp như keo, cao su dao động từ 30.000 – 150.000 đồng/cây, tùy loại cây và độ tuổi (ban hành ngày 25/10/2024).

Quy trình yêu cầu bồi thường thiệt hại

4.1. Kiểm kê và giám định thiệt hại

Ngay sau khi xảy ra sự kiện gây thiệt hại hoặc khi có quyết định thu hồi đất, người có tài sản bị ảnh hưởng cần phối hợp với cơ quan có thẩm quyền tổ chức kiểm kê thực tế. Việc kiểm kê phải được lập thành biên bản, có sự tham gia của đại diện chính quyền địa phương, hộ dân và tổ chức liên quan. Trường hợp có tranh chấp, có thể thuê đơn vị giám định độc lập để xác định giá trị thiệt hại.

Căn cứ pháp lý: Điều 87 Luật Đất đai 2024 quy định rõ việc kiểm kê thiệt hại về cây cối, hoa màu để làm căn cứ tính toán bồi thường.

4.2. Lập hồ sơ yêu cầu bồi thường

Người yêu cầu bồi thường cần chuẩn bị đầy đủ hồ sơ, bao gồm:

• Đơn yêu cầu bồi thường
• Biên bản kiểm kê, giám định thiệt hại (nếu có)
• Giấy tờ chứng minh quyền sở hữu hoặc quyền sử dụng đất, tài sản bị thiệt hại (như giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, xác nhận trồng cây lâu năm, sổ thu hoạch…)
• Các tài liệu khác liên quan đến thiệt hại thực tế

4.3. Giải quyết tranh chấp

Trong trường hợp các bên không đạt được thỏa thuận về mức bồi thường, tranh chấp có thể được giải quyết thông qua thương lượng, hòa giải tại địa phương hoặc khởi kiện tại Tòa án theo quy định của Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy việc xác định đúng giá trị cây trồng, mức độ thiệt hại và chứng minh quyền sở hữu là những yếu tố dễ phát sinh tranh chấp.

Số liệu mới nhất năm 2024 cho thấy, khoảng 20% các vụ tranh chấp bồi thường cây cối, hoa màu được giải quyết qua Tòa án, chủ yếu do bất đồng về mức giá bồi thường hoặc không thống nhất được giá trị thiệt hại thực tế.

>>> Thanh toán phí tư vấn hôm nay để nhận được giải pháp pháp lý tối ưu từ luật sư, bảo vệ quyền lợi của bạn một cách tốt nhất!

  Đặt lịch tư vấn

Trách nhiệm bồi thường thiệt hại do cây cối gây ra

5.1. Chủ sở hữu cây cối

Theo quy định tại Điều 604 Bộ luật Dân sự 2015, chủ sở hữu, người chiếm hữu hoặc người được giao quản lý cây cối có trách nhiệm bồi thường nếu không thực hiện đúng nghĩa vụ chăm sóc, bảo vệ cây, để cây gãy đổ, rễ lan, hoặc gây thiệt hại cho người khác về tài sản, sức khỏe.

5.2. Trường hợp bất khả kháng

Chủ thể không phải chịu trách nhiệm bồi thường nếu thiệt hại xảy ra do sự kiện bất khả kháng như thiên tai, giông bão lớn, sét đánh – những yếu tố vượt quá khả năng kiểm soát dù đã thực hiện đầy đủ nghĩa vụ chăm sóc, phòng ngừa.

Nếu cây trong khuôn viên nhà dân bị gãy đổ do bão mạnh và làm hư hỏng tài sản của hàng xóm, người chủ có thể được miễn trách nhiệm nếu chứng minh được đây là sự kiện bất khả kháng và họ đã chủ động chăm sóc, cắt tỉa cây trước đó.

Theo báo cáo năm 2024, các tranh chấp dân sự liên quan đến cây cối gây thiệt hại chiếm khoảng 5% tổng số vụ tranh chấp dân sự tại Việt Nam, cho thấy đây là vấn đề thực tiễn phổ biến và cần được nhận thức rõ ràng về trách nhiệm pháp lý.

Khó khăn và giải pháp trong bồi thường cây cối, hoa màu

6.1. Khó khăn trong xác định giá trị

Việc định giá cây trồng, hoa màu gặp nhiều bất cập do giá trị thực tế phụ thuộc vào từng thời điểm, giai đoạn sinh trưởng và biến động thị trường. Cùng một loại cây nhưng giá trị bồi thường có thể khác biệt lớn nếu thu hoạch sắp đến hoặc mới gieo trồng, dễ dẫn đến tranh cãi giữa người bị thiệt hại và bên gây thiệt hại.

6.2. Thiếu chứng cứ pháp lý

Nhiều hộ dân không có giấy tờ chứng minh quyền sử dụng đất hoặc quyền sở hữu hợp pháp đối với cây trồng, hoa màu. Việc thiếu hồ sơ, bản vẽ, hình ảnh hoặc sổ sách ghi chép canh tác khiến quá trình xác minh thiệt hại và bồi thường gặp khó khăn, thậm chí bị từ chối bồi thường.

6.3. Giải pháp đề xuất

Để đảm bảo quyền lợi hợp pháp của người dân và tránh tranh chấp phát sinh, cần thực hiện các giải pháp sau:

• Tăng cường tuyên truyền pháp luật: Hướng dẫn người dân lập hồ sơ trồng trọt đầy đủ, lưu giữ tài liệu liên quan đến canh tác và quyền sử dụng đất.
• Xây dựng đơn giá bồi thường phù hợp, cập nhật định kỳ: Tham khảo thực tế địa phương và giai đoạn sinh trưởng của cây trồng để đưa ra mức bồi thường hợp lý.
  Ví dụ: Theo Quyết định 07/2025/QĐ-UBND tỉnh Ninh Thuận (ban hành ngày 23/01/2025), mức bồi thường cho cây nho dao động từ 100.000 – 300.000 đồng/cây tùy thuộc vào độ tuổi và khả năng sinh trưởng.
• Hỗ trợ kỹ thuật xác minh thiệt hại: Khuyến khích sự tham gia của các tổ chức giám định độc lập hoặc tổ thẩm định cấp xã/phường nhằm đánh giá thiệt hại chính xác và khách quan.

6.4. Dịch vụ tư vấn tại Luật Thiên Mã

Luật Thiên Mã cung cấp dịch vụ hỗ trợ pháp lý toàn diện trong lĩnh vực bồi thường cây trồng, hoa màu, bao gồm:

• Tư vấn quy trình, điều kiện được bồi thường;
• Hỗ trợ người dân lập hồ sơ pháp lý, kê khai thiệt hại đúng quy định;
• Tra cứu và áp dụng bảng giá bồi thường mới nhất tại địa phương;
• Đại diện thương lượng hoặc bảo vệ quyền lợi tại các cơ quan chức năng.

Với đội ngũ luật sư am hiểu thực tiễn và pháp luật đất đai – môi trường, Luật Thiên Mã cam kết đồng hành cùng người dân trong việc đòi lại quyền lợi chính đáng một cách hợp pháp và hiệu quả.

>>> Đặt lịch tư vấn với luật sư của chúng tôi và trải nghiệm dịch vụ pháp lý uy tín, nơi mọi vấn đề của bạn sẽ được giải quyết hiệu quả và nhanh chóng!

  Đặt lịch tư vấn

Bồi thường thiệt hại cây cối, hoa màu là vấn đề pháp lý phức tạp, đòi hỏi sự am hiểu về Luật Đất đai 2024, Bộ luật Dân sự 2015 và các văn bản hướng dẫn. Để đảm bảo quyền lợi khi yêu cầu bồi thường hoặc giải quyết tranh chấp, người dân cần chuẩn bị hồ sơ pháp lý đầy đủ và tham khảo ý kiến luật sư. Hãy liên hệ Luật Thiên Mã qua để được tư vấn chi tiết.