Bạn đang thắc mắc liệu người thừa kế có phải trả nợ thay người đã mất? Vợ hoặc chồng ly hôn có phải chịu trách nhiệm liên đới với khoản vay? Công ty cổ phần, công ty TNHH khi giải thể, phá sản thì xử lý nghĩa vụ trả nợ ra sao? Đây đều là những tình huống pháp lý phổ biến nhưng dễ gây nhầm lẫn nếu không hiểu rõ bản chất và căn cứ pháp lý liên quan. Việc xác định đúng chủ thể có nghĩa vụ trả nợ là yếu tố then chốt để bảo vệ quyền lợi và phòng tránh rủi ro pháp lý.
Để giúp bạn làm rõ các vấn đề này, bài viết dưới đây do các luật sư tại Luật Thiên Mã biên soạn, căn cứ trên các quy định mới nhất của Bộ luật Dân sự 2015, Luật Hôn nhân và Gia đình 2014, Luật Doanh nghiệp 2020 và Luật Phá sản 2014. Nếu bạn đang cần tư vấn cụ thể về hoàn cảnh của mình, hãy đặt lịch ngay với Luật Thiên Mã để được hỗ trợ chi tiết, chính xác và kịp thời từ đội ngũ luật sư giàu kinh nghiệm.
Nghĩa vụ trả nợ của người thừa kế
1.1. Khái niệm nghĩa vụ trả nợ của người thừa kế
Theo quy định tại Điều 615 Bộ luật Dân sự 2015, người thừa kế có nghĩa vụ sử dụng phần di sản mình nhận được để thanh toán các khoản nợ và nghĩa vụ tài sản của người chết để lại. Đây là một nguyên tắc cơ bản nhằm bảo đảm việc phân chia di sản không làm ảnh hưởng đến quyền lợi hợp pháp của các chủ nợ.
1.2. Phạm vi trách nhiệm
Theo khoản 1 Điều 615 Bộ luật Dân sự 2015, người thừa kế chỉ chịu trách nhiệm trả nợ và thực hiện nghĩa vụ tài sản trong phạm vi giá trị di sản đã nhận được.
- Không phải dùng tài sản riêng để trả nợ của người chết;
- Nếu nhiều người thừa kế, thì mỗi người chịu trách nhiệm tương ứng với phần di sản mình nhận;
- Nếu người thừa kế đã tiêu xài hết di sản, thì vẫn chịu trách nhiệm bằng chính phần giá trị đã nhận, không thể thoái thác trách nhiệm bằng cách viện dẫn việc “không còn tài sản”.
Ví dụ: Bố để lại khoản nợ 300 triệu, con được hưởng 100 triệu từ di sản → con chỉ phải trả tối đa 100 triệu.
1.3. Trường hợp từ chối nhận di sản
Theo Điều 620 Bộ luật Dân sự 2015, người thừa kế có quyền từ chối nhận di sản trong thời hạn 6 tháng kể từ ngày mở thừa kế.
- Nếu từ chối đúng thời hạn và thủ tục, thì không phải thực hiện nghĩa vụ trả nợ của người chết.
- Việc từ chối phải lập thành văn bản và được gửi đến người đồng thừa kế hoặc cơ quan có thẩm quyền.
- Không được từ chối nếu đã có hành vi chiếm hữu, sử dụng hoặc định đoạt di sản.
Theo báo cáo của Tòa án Nhân dân Tối cao năm 2024, khoảng 10% vụ án dân sự có liên quan đến tranh chấp nghĩa vụ trả nợ của người thừa kế, chủ yếu phát sinh trong các trường hợp:
- Người thừa kế không rõ về trách nhiệm pháp lý;
- Chủ nợ khởi kiện đòi nợ từ người nhận di sản;
- Tranh chấp giữa các đồng thừa kế trong việc chia trách nhiệm trả nợ.
>>> Đặt lịch ngay để được tư vấn bởi đội ngũ luật sư hàng đầu, giúp bạn giải quyết mọi khó khăn pháp lý một cách hiệu quả!
Nghĩa vụ trả nợ chấm dứt khi người vay chết
2.1. Quy định pháp luật
Theo Điều 615 Bộ luật Dân sự 2015, nghĩa vụ trả nợ của người vay không tự động chấm dứt khi họ chết. Thay vào đó, nghĩa vụ này sẽ được chuyển giao cho người thừa kế, nhưng chỉ trong phạm vi di sản mà họ nhận được.
Ví dụ: Nếu người vay để lại khoản nợ 300 triệu đồng và có di sản 150 triệu đồng, người thừa kế chỉ có nghĩa vụ trả nợ trong phạm vi 150 triệu đồng này.
2.2. Trường hợp không có người thừa kế
Theo Điều 638 Bộ luật Dân sự 2015, nếu:
- Không có người thừa kế, hoặc
- Người thừa kế từ chối nhận di sản, hoặc
- Tổng giá trị di sản nhỏ hơn nghĩa vụ nợ,
thì phần nghĩa vụ chưa được thanh toán sẽ chấm dứt, và chủ nợ không thể tiếp tục yêu cầu thanh toán.
2.3. Xử lý nợ khi không có di sản
Trong mọi trường hợp, người thừa kế không phải dùng tài sản riêng để trả nợ của người đã chết. Chủ nợ không có quyền yêu cầu thanh toán từ tài sản cá nhân của người thừa kế hoặc bất kỳ bên thứ ba nào, trừ khi người thừa kế đã cam kết riêng.
Quy định này nhằm bảo vệ quyền lợi chính đáng của người thừa kế và ngăn chặn việc áp đặt nghĩa vụ ngoài phạm vi di sản.
Số liệu gần nhất: Theo báo cáo của Tòa án nhân dân tối cao năm 2024, có khoảng 15% vụ tranh chấp nợ dân sự bị đình chỉ do không còn di sản thừa kế để xử lý nghĩa vụ trả nợ – phản ánh thực tiễn thường gặp trong các vụ vay nợ cá nhân.
>>> Hãy để các luật sư của chúng tôi đồng hành cùng bạn trong mọi vấn đề pháp luật, mang lại sự an tâm và bảo vệ quyền lợi tối đa!
Nghĩa vụ trả nợ của vợ chồng
3.1. Nợ chung của vợ chồng
Theo Điều 37 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014, vợ chồng cùng có nghĩa vụ trả nợ đối với:
- Giao dịch được xác lập để đáp ứng nhu cầu sinh hoạt chung của gia đình (ăn ở, học hành, y tế, sản xuất…);
- Các khoản nợ do cả hai vợ chồng cùng đứng tên vay hoặc có thỏa thuận bằng văn bản là nghĩa vụ chung;
- Nợ phát sinh từ việc kinh doanh mà cả hai cùng tham gia hoặc có sự đồng ý của bên kia.
Trong những trường hợp trên, cả vợ và chồng cùng chịu trách nhiệm trả nợ bằng tài sản chung, và có thể bị cưỡng chế thi hành nếu không tự nguyện thực hiện.
3.2. Nợ riêng của vợ hoặc chồng
Theo Điều 38 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014, nợ riêng là:
- Nợ phát sinh trước thời kỳ hôn nhân;
- Nợ phát sinh từ hành vi riêng mà không phục vụ lợi ích chung (ví dụ: cá cược, vay nợ riêng không thông báo cho bên kia…);
- Nợ từ việc chiếm đoạt, gây thiệt hại cho bên thứ ba trong khi bên kia không biết hoặc không liên quan.
Người vay phải tự chịu trách nhiệm thanh toán bằng tài sản riêng, trừ khi có thỏa thuận khác quy định dùng tài sản chung để trả nợ.
3.3. Nghĩa vụ trả nợ khi ly hôn
Theo Điều 43 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014, khi ly hôn:
- Nợ chung được phân chia giữa vợ và chồng, có thể chia đôi hoặc theo tỷ lệ thỏa thuận;
- Nếu không thỏa thuận được, Tòa án sẽ xem xét mức độ sử dụng khoản vay vào mục đích chung, khả năng tài chính của từng bên để quyết định phân chia hợp lý;
- Nợ riêng vẫn do bên đứng tên vay chịu trách nhiệm thanh toán.
Theo thống kê năm 2024, có tới 25% vụ án ly hôn tại Việt Nam phát sinh tranh chấp liên quan đến nghĩa vụ trả nợ chung, cho thấy đây là vấn đề thường gặp và phức tạp trong phân chia tài sản sau ly hôn.
Nghĩa vụ trả nợ của công ty cổ phần
4.1. Trách nhiệm trả nợ của công ty cổ phần
Theo quy định của Luật Doanh nghiệp 2020, công ty cổ phần là pháp nhân độc lập, có tài sản riêng và chịu trách nhiệm bằng chính tài sản đó. Cụ thể:
- Công ty cổ phần chịu trách nhiệm thanh toán các khoản nợ, nghĩa vụ tài chính bằng toàn bộ tài sản của công ty;
- Cổ đông chỉ chịu trách nhiệm về khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khác của công ty trong phạm vi vốn góp, không phải dùng tài sản cá nhân để trả nợ thay công ty.
Quy định này nhằm bảo vệ cổ đông và thể hiện tính chất trách nhiệm hữu hạn trong loại hình công ty cổ phần.
(Căn cứ: Điều 112 Luật Doanh nghiệp 2020)
4.2. Nghĩa vụ trả nợ khi công ty phá sản
Khi công ty cổ phần rơi vào tình trạng phá sản, việc trả nợ được thực hiện theo thứ tự ưu tiên quy định tại Điều 54 Luật Phá sản 2014:
- Chi phí phá sản;
- Khoản nợ lương, trợ cấp thôi việc, bảo hiểm xã hội và các quyền lợi khác của người lao động;
- Các khoản nợ có bảo đảm;
- Các khoản nợ không có bảo đảm;
- Cổ đông chỉ được nhận phần còn lại, nếu có, sau khi thanh toán toàn bộ các nghĩa vụ trên.
Nguyên tắc này nhằm đảm bảo công bằng giữa các chủ nợ và ưu tiên bảo vệ người lao động trong quá trình xử lý phá sản.
4.3. Quy trình xử lý nợ khi phá sản
Việc phân chia tài sản để trả nợ được thực hiện dưới sự giám sát của quản tài viên hoặc doanh nghiệp quản lý, thanh lý tài sản, theo trình tự sau:
- Tòa án ra quyết định mở thủ tục phá sản và chỉ định quản tài viên;
- Quản tài viên tiến hành kiểm kê tài sản, xác định các khoản nợ và lập danh sách chủ nợ;
- Tòa án xét duyệt phương án phân chia tài sản, giám sát việc thanh toán nợ theo đúng thứ tự ưu tiên quy định.
(Căn cứ: Điều 47 Luật Phá sản 2014)
Số liệu thực tiễn: Theo báo cáo từ Bộ Kế hoạch và Đầu tư năm 2024, khoảng 5% công ty cổ phần phá sản có phát sinh tranh chấp liên quan đến thứ tự ưu tiên thanh toán nợ, cho thấy đây là vấn đề cần lưu ý và chuẩn bị kỹ lưỡng về pháp lý trong quản trị rủi ro doanh nghiệp.
>>> Thanh toán nhanh, nhận tư vấn chất lượng từ luật sư, giải quyết vấn đề hiệu quả – tất cả chỉ trong một cuộc hẹn!
Nghĩa vụ trả nợ của công ty TNHH
5.1. Trách nhiệm trả nợ của công ty TNHH: Theo Điều 47 Luật Doanh nghiệp 2020, công ty trách nhiệm hữu hạn (TNHH) là loại hình doanh nghiệp có tư cách pháp nhân, tự chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình về các khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khác. Các thành viên góp vốn không chịu trách nhiệm liên đới với công ty, trừ khi có hành vi vi phạm pháp luật hoặc cam kết riêng với bên thứ ba.
5.2. Trường hợp phá sản: Khi công ty TNHH lâm vào tình trạng mất khả năng thanh toán, thủ tục phá sản được thực hiện theo Luật Phá sản 2014. Điều 54 quy định rõ thứ tự ưu tiên thanh toán: chi phí phá sản, lương – trợ cấp – bảo hiểm xã hội cho người lao động, nghĩa vụ thuế, và sau cùng là các khoản nợ không có bảo đảm. Việc phân chia tài sản được thực hiện dựa trên quy định chặt chẽ của pháp luật để đảm bảo công bằng cho các chủ nợ.
5.3. Trách nhiệm của thành viên góp vốn: Theo Điều 48 Luật Doanh nghiệp 2020, thành viên công ty TNHH chỉ phải chịu trách nhiệm tài chính trong phạm vi số vốn đã cam kết góp vào công ty. Họ không bị liên đới chịu trách nhiệm bằng tài sản cá nhân đối với các khoản nợ của doanh nghiệp, ngoại trừ các trường hợp như không góp đủ vốn đúng hạn, lạm dụng tư cách pháp nhân để trốn tránh nghĩa vụ, hoặc dùng tài sản công ty như tài sản riêng.
Thống kê liên quan: Theo số liệu thống kê năm 2024, khoảng 8% các vụ án phá sản liên quan đến công ty TNHH có phát sinh tranh chấp về trách nhiệm trả nợ của thành viên góp vốn, chủ yếu do không góp đủ vốn hoặc cam kết bảo lãnh ngoài hợp đồng.
Vai trò của luật sư trong xử lý nghĩa vụ trả nợ
Tư vấn phân chia trách nhiệm trả nợ: Luật sư hỗ trợ phân tích và xác định nghĩa vụ trả nợ của các bên liên quan theo quy định pháp luật. Trong các trường hợp như người chết để lại nợ, vợ chồng ly hôn hoặc doanh nghiệp giải thể, luật sư sẽ tư vấn rõ ai là người phải tiếp tục thực hiện nghĩa vụ trả nợ, từ đó hạn chế tranh chấp phát sinh.
Hỗ trợ soạn thảo thỏa thuận trả nợ: Luật sư giúp soạn thảo thỏa thuận trả nợ một cách rõ ràng, phù hợp với pháp luật và bảo đảm quyền lợi các bên. Trong các vụ việc như chia nợ khi ly hôn, phân chia nghĩa vụ tài chính sau phá sản, việc có một văn bản thỏa thuận đúng quy định là rất quan trọng để hạn chế rủi ro pháp lý.
Đại diện giải quyết tranh chấp: Luật sư có thể đại diện thân chủ trong việc đàm phán với chủ nợ hoặc tham gia tố tụng tại Tòa án nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của khách hàng, đặc biệt trong các vụ tranh chấp phức tạp liên quan đến khoản nợ (theo Điều 87 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017).
>>> Đặt lịch ngay để được tư vấn bởi đội ngũ luật sư hàng đầu, giúp bạn giải quyết mọi khó khăn pháp lý một cách hiệu quả!
Nghĩa vụ trả nợ trong các trường hợp như thừa kế, ly hôn, hoặc phá sản doanh nghiệp đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc về pháp luật để bảo vệ quyền lợi và tránh rủi ro. Việc nắm rõ trách nhiệm trả nợ và có sự hỗ trợ từ luật sư giúp đảm bảo giải quyết đúng quy định và hiệu quả. Hãy đặt lịch tư vấn với Luật Thiên Mã ngay hôm nay để được đội ngũ luật sư đồng hành cùng bạn!
