Thực trạng bảo hộ quyền tác giả chương trình máy tính hiện nay
Trong thời đại chuyển đổi số mạnh mẽ, chương trình máy tính (phần mềm) ngày càng trở thành tài sản cốt lõi của doanh nghiệp. Tuy nhiên, tại Việt Nam, tình trạng xâm phạm bản quyền phần mềm vẫn diễn ra phổ biến. Theo thống kê của Liên minh phần mềm BSA, tỷ lệ vi phạm bản quyền phần mềm tại Việt Nam vào khoảng 74% (theo báo cáo 2023) – thuộc nhóm cao nhất Đông Nam Á.
Tình trạng sao chép, sử dụng trái phép phần mềm không chỉ gây thiệt hại kinh tế cho chủ sở hữu mà còn tiềm ẩn rủi ro pháp lý nghiêm trọng nếu không được bảo hộ theo quy định.
Luật Thiên Mã, với đội ngũ luật sư chuyên sâu về sở hữu trí tuệ, thường xuyên tư vấn và đại diện pháp lý cho các doanh nghiệp, lập trình viên trong việc đăng ký, bảo vệ và xử lý vi phạm quyền tác giả đối với chương trình máy tính.
>>> Đặt lịch ngay để được tư vấn bởi đội ngũ luật sư hàng đầu, giúp bạn giải quyết mọi khó khăn pháp lý một cách hiệu quả!
QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VỀ QUYỀN TÁC GIẢ ĐỐI VỚI CHƯƠNG TRÌNH MÁY TÍNH
Căn cứ Nghị định 17/2023/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Sở hữu trí tuệ về quyền tác giả, quyền liên quan. Tại Điều 12 Nghị định 17/2023/NĐ-CP có hướng dẫn về quyền tác giả đối với chương trình máy tính như sau:
Quyền tác giả đối với chương trình máy tính
- Tác giả đồng thời là chủ sở hữu quyền tác giả được hưởng các quyền nhân thân quy định tại Điều 19 của Luật Sở hữu trí tuệ và các quyền tài sản quy định tại Điều 20 của Luật sở hữu trí tuệ.
- Tác giả không đồng thời là chủ sở hữu quyền tác giả được hưởng các quyền nhân thân quy định tại các khoản 1, 2 và 4 Điều 19 của Luật Sở hữu trí tuệ; chủ sở hữu quyền tác giả được hưởng các quyền quy định tại khoản 3 Điều 19 và Điều 20 của Luật Sở hữu trí tuệ.
- Tổ chức, cá nhân có quyền sử dụng hợp pháp bản sao chương trình máy tính được sửa lỗi trên bản sao chương trình máy tính đó trong trường hợp cần thiết cho việc sử dụng.
- Quyền cho thuê chương trình máy tính quy định tại điểm e khoản 1 Điều 20 của Luật Sở hữu trí tuệ là quyền của chủ sở hữu quyền tác giả độc quyền thực hiện hoặc cho phép người khác thực hiện việc cho thuê để khai thác, sử dụng có thời hạn.
- Quyền cho thuê đối với chương trình máy tính không áp dụng trong trường hợp chương trình máy tính đó không phải là đối tượng chủ yếu để cho thuê quy định tại điểm e khoản 1 Điều 20 của Luật Sở hữu trí tuệ như chương trình máy tính gắn với việc vận hành bình thường các loại phương tiện giao thông hoặc các máy móc, thiết bị kỹ thuật khác.
Như vậy, quyền tác giả đối với chương trình máy tính được thực hiện theo nội dung quy định nêu trên.
Trong đó, tổ chức, cá nhân có quyền sử dụng hợp pháp bản sao chương trình máy tính được sửa lỗi trên bản sao chương trình máy tính đó trong trường hợp cần thiết cho việc sử dụng.
BẢO HỘ QUYỀN TÁC GIẢ ĐỐI VỚI CHƯƠNG TRÌNH MÁY TÍNH NHƯ THẾ NÀO?
Luật sở hữu trí tuệ năm 2005, sửa đổi bổ sung năm 2009, 2019 định nghĩa: “Chương trình máy tính là tập hợp các chỉ dẫn được thể hiện dưới dạng các mã lệnh, các mã, lược đồ hoặc bất kì dạng nào khác, khi gắn vào một phương tiện mà máy tính đọc được, có khả năng làm cho máy tính thực hiện được một công việc hoặc đạt được một kết quả cụ thể”.
Khoản 1 Điều 22 của Luật sở hữu trí tuệ cũng quy định: “Chương trình máy tính được bảo hộ như tác phẩm văn học, dù được thể hiện dưới dạng mã nguồn hay mã máy”. Bên cạnh đó, Khoản 2 Điều 59 Luật Sở hữu trí tuệ quy định chương trình máy tính là một trong những đối tượng không được bảo hộ với danh nghĩa sáng chế.
Như vậy, Chương trình máy tính chỉ được bảo hộ dưới dạng Quyền tác giả theo Luật Sở hữu trí tuệ.
Cơ sở để quy định chương trình máy tính được bảo hộ như tác phẩm văn học?
ơng trình máy tính là kể từ lúc chương trình đó được định hình dưới một dạng vật chất nhất định mà không cần phải tiến hành bất kỳ một thủ tục nào.
Thứ ba, tác giả/ chủ sở hữu chương trình máy tính sẽ bị thiệt hại về mặt kinh tế khi những chương trình này bị sao chép một cách bất hợp pháp. Như vậy, đối với một chương trình máy tính, quyền tài sản quan trọng nhất là quyền sao chép tác phẩm. Khi bảo hộ chương trình máy tính theo hình thức quyền tác giả, chủ sở hữu tác phẩm có thể vận dụng các quyền quy định tại Khoản 6 Điều 28 Luật Sở hữu trí tuệ để cấm chủ thể khác sao chép chương trình máy tính một cách bất hợp pháp. Như vậy, bảo hộ chương trình máy tính dưới dạng tác phẩm sẽ tạo ra cơ chế mạnh nhất nhằm ngăn cản sự sao chép bất hợp pháp chương trình máy tính và thậm chí là ngăn cản chủ thể khác làm tác phẩm phái sinh khi chưa xin phép tác giả/ chủ sở hữu chương trình máy tính.
Thứ tư, quyền tác giả chỉ bảo hộ hình thức tác phẩm mà không bảo hộ về nội dung, ý tưởng của tác phẩm. Do vậy, khi chương trình máy tính được bảo hộ dưới dạng tác phẩm thì nó sẽ không ngăn cản những chủ thể khác tiến hành phân tích ngược để giải mã tìm ra nguyên lý hoạt động, cấu trúc của chương trình máy tính; từ đó phát triển, cải tiến chương trình máy tính. Điều này có ý nghĩa lớn về mặt kinh tế – xã hội, góp phần thúc đẩy ngành công nghiệp phần mềm phát triển nhanh chóng.
CÁC CÂU HỎI THƯỜNG GẶP
- Tôi có cần đăng ký mới được bảo hộ chương trình máy tính không?
Không bắt buộc, nhưng nên đăng ký để đảm bảo khả năng chứng minh quyền sở hữu nếu xảy ra tranh chấp.
- Thời hạn bảo hộ quyền tác giả đối với chương trình máy tính là bao lâu?
- Tác giả: Bảo hộ suốt đời và 50 năm sau khi qua đời.
- Tổ chức/cá nhân sở hữu quyền tài sản: 50 năm kể từ khi tác phẩm công bố.
- Chương trình máy tính có được coi là phát minh/sáng chế không?
Không. Chương trình máy tính được bảo hộ theo quyền tác giả, không phải sáng chế (trừ trường hợp phần mềm có chức năng kỹ thuật đặc biệt).
- Có thể chuyển nhượng quyền tác giả chương trình máy tính không?
Có thể. Chủ sở hữu có thể chuyển nhượng quyền tài sản hoặc cấp phép sử dụng có thời hạn, thông qua hợp đồng có công chứng chứng thực.
- Nếu phần mềm bị sao chép, tôi nên làm gì?
Bạn nên:
- Thu thập bằng chứng vi phạm (mã nguồn, bản ghi, bản quyền đăng ký…)
- Gửi yêu cầu chấm dứt hành vi đến bên vi phạm
- Yêu cầu xử lý hành chính hoặc khởi kiện dân sự
Trong bối cảnh vi phạm bản quyền phần mềm vẫn đang phổ biến, việc chủ động bảo vệ quyền tác giả đối với chương trình máy tính là điều bắt buộc để bảo vệ lợi ích pháp lý và thương mại.
Luật Thiên Mã khuyến nghị:
- Đăng ký quyền tác giả sớm
- Lập hợp đồng chặt chẽ khi chuyển nhượng/cấp phép
- Tư vấn pháp lý chuyên sâu nếu xảy ra tranh chấp
>>> Liên hệ ngay để được hỗ trợ pháp lý tận tâm và chuyên nghiệp từ các luật sư, giúp bạn an tâm hơn trong mọi quyết định!
